پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از شبهه‌هایی که طاهری (لیدر جریان حلقه) سعی دارد آن را به مریدان خود القا کند، «نبود شفاعت» است. وهابیون نیز با منکر شدن شفاعت اهل بیت(علیهم السلام) سعی دارند مردم را از یکی از دو ثقل گران سنگ جدا سازند. طاهری همواره در گفتارش به قرآن استناد می‌کند؛ اما او با وجود آیات صریح قرآن درباره مقام شفاعت، باز هم این امر را برای معصومین(علیهم السلام) نمی‌پذیرد!
شفاعت یعنی چه و معصومین از چه کسانی شفاعت می‌کنند؟
شفاعت از ماده «شفع»، به معنای ضمیمه کردن چیزی به مثل اوست.[۱] پس باید نوعی شفاعت و همانندی میان دو چیز وجود داشته باشد، تا یکی شفیع دیگری شود. مفهوم قرآنی شفاعت این است که شخص گناهکار به خاطر پاره‌ای از جنبه‌های مثبت مانند ایمان یا انجام برخی اعمال صالح به اولیای خدا شباهتی پیدا کرده؛ و آن‌ها با کمک‌های خود او را به سوی کمال سوق داده و از پیشگاه خدا برای او تقاضای عفو می‌کنند.
به تعبیر دیگر، حقیقت شفاعت، قرار گرفتن موجودی قوی‌تر و بر‌تر در کنار وجود ضعیف‌تر و کمک کردن به او برای پیمودن مراتب کمال است.[۲] صرف نظر از برخی جزئیات همه علمای اسلام «شیعه و سنی» شفاعت را قبول دارند.[۳] از آیات قرآن به دست می‌آید که شفاعتِ مستقل از خدای متعال و در عرض خواست او مردود است. از طرفی مقصود آیاتی که شفاعت را برای غیر خداوند اثبات می‌کنند شفاعت غیر مستقل، یعنی شفاعت با اذن و اراده خداوند است؛ چنان که اسلوب قرآن درباره «تَوَفِّی»، «خلق»، «رزق» و دیگر کمالات نیز چنین است.[۴] پس شفاعت بیان شده در قرآن یک نوع شفاعتی است که محور اصلی آن اذن خداوند است و تا او اجازه شفاعت ندهد، کسی حق شفاعت ندارد و این گونه شفاعت، تاکیدی بر توحید است؛ و چون به امر خداوند متعال است؛ توحیدی خالی از هرگونه شرک خواهد بود؛ زیرا تاثیر این اسباب به اذن خداست و در حقیقت، کار آن‌ها نوعی شفاعت تکوینی است.
در عالم شریعت نیز، وجود چنین اسبابی برای مغفرت و آمرزش و نجات به اذن خدا، نه تنها با توحید منافات ندارد، بلکه موید آن است و این‌‌ همان چیزی است که آن را شفاعت تشریعی می‌نامیم. همچنین در روایات متعددی افرادِ دارای اجازه شفاعت، مشخص شده‌اند؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در این باره فرموده‌اند: «پنج دسته در قیامت شفاعت می‌کنند: «قرآن، صله رحم، امانت، پیغمبر شما و اهل بیت پیغمبرتان».[۵]
طاهری گرچه شفاعت معصوم(علیه السلام) را نفی می‌کند «ولی به شفاعتی معتقد است که در هیچ آموزه دین اسلام نیامده است!» او در تقسیم بندی خاص خود درباره وجود انسان، به«مَن معنوی» اشاره می‌کند که بُعدی از وجود انسان است و در حکم معلم درون اوست و کارگذاری است که تزکیه کرده و به دنبال آن جلب لطف الهی را باعث می‌شود. همچنین او به نوعی تعلیم معلم درون معتقد است که به دریافت نوعی الهام تشابه دارد و نیز با توضیحات مبسوطی، کارگزاری رویارویی انسان‌ها را پس از منسوب کردن آن به حکمت الهی به مَن معنوی بر می‌گرداند و بخشش دیگری را نیز نتیجه توافق مَن معنوی خود و دیگری می‌داند.
طاهری با این مضامین برای مَن معنوی، شفاعت را نیز تعریف کرده است.[۶] حال سؤال اینجاست که آیا این مباحث، در واقع اعتقاد به خدای درون نیست؟ وین دایر از رهبران جنبش‌های معنوی به شمار می‌رود که در این‌باره می‌گوید: شما در درون خود‌‌ همان نیرویی را دارید که زمین و سیارات را چرخانده، جوانه زدن دانه‌ها و شکفتن گل‌ها را موجب می‌شود. هر نفر خدای مخصوصی ندارد، بلکه یک شعور کیهانی در وجود همه جاری است. این نیروی عشق است. هر وقت‌ درباره الهی بودن خودتان به شک و تردید دچار شدید، آن را به خودتان یاد آوری کنید که‌‌ همان نیرویی که در مسیح و بودا بود، در شما هم وجود دارد.[۷]
تعبیر طاهری، وین دایر و امثال آن‌ها در دنیای امروز، به صورتی است که گاهی تصور می‌شود آن‌ها در صدد اصلاح اخلاق فردی و تغییر رفتار‌ها در جهت مثبت هستند؛ اما با قدری تامل، تلاش در جهت تغییر نگرش و بنش مخاطبان دیده می‌شود و آن‌ها با قبول یا رد پاره‌ای از باور‌ها، ضابطه‌ای جدید مطرح و مفاهیم جدیدی را جایگزین می‌کنند. آن‌ها برای این هدف، از مفاهیم رایج اخلاقی بهره می‌برند؛ این نوع مفاهیم به دلیل داشتن معادل‌های دینی و اسلامی، برای مخاطبان مسلمان و اهل کتاب جذابیت دارد و غالباً مثبت و متعالی ارزیابی می‌شود.

پی‌نوشت:
[۱]. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: اصفهانی، راغب، مفردات، ماده شفع.
[۲]. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، جلد۶، ص ۵۲۰
[۳]. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: کتاب مفاهیم قرآن، جلد۴، ص۱۵۶-۳۱۴و منشور جاوید جلد۸، ص۳-۲۱۰.
[۴]. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: المیزان، جلد۱، ص ۱۵۶-۱۸۶.
[۵]. برای مطالعه بیشتر ر.ک: میزان الحکمه، جلد ۵، ص ۱۲۲.
[۶]. انسان و معرفت، ص ۲۱۴-۲۱۷.
[۷]. دایر، وین، قلمرو اشتباهات شما، ترجمه بدرالزمان نیک فطرت، تهران، نشر علم، ص ۳۳.

برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب حلقه اسارت، نوشته جمعی از نویسندگان حوزه دانشگاه، قم، نشر تسنیم.