شعور کیهانی محصول وارداتی طاهری از آئین کابالا
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در عرفان حلقه، بیش از همه یک کلیدواژه برجسته میشود و آن هم مفهوم «شبکه شعور کیهانی» است. شبکه شعور کیهانی چیست؟ با خالق هستی چه نسبتی دارد؟ فواید اتصال به آن و آثار آن کدام است؟ از نظر مصداق خارجی با کدامیک از آموزههای دین قابل تطبیق است؟ آیا منظور همان جایگاه نبوت و رسالت است؟ آیا این شبکه تعبیری دیگر از ذات مقدس خداوند است؟ اساساً این شبکه با کدام پشتوانه و دلیل علمی قابل اثبات است؟ اینها پرسشهایی است که برای هر مخاطبی در مواجهه با تعابیر و واژگان به کار رفته در عرفان حلقه پیش میآید.
شخص طاهری میگوید: «عرفان کیهانی (حلقه) سیر و سلوک عرفانی از طریق اتصال به حلقههای متعدد شبکه شعور کیهانی است.»[۱] در حقیقت فرقه حلقه با انتخاب شبکه شعور کیهانی در نقش واسط میان خالق و مخلوق، به جای قُرب و اتصال به خداوند در پی اتصال با شبکه شعور کیهانی است؛ بنابراین در عرفان حلقه چون خداوند دست نیافتنی معرفی میشود، افراد به اتصال با شعور کیهانی فرا خوانده میشوند.
منابع دست اول عرفان یهود از قرن دوازدهم بر مبنای «گنوسیه، معرفت باطنی»، این شبکه را به صورت واسطان فیض خداوند (اِن سوف، یعنی خدایدارای مقام الوهیت نامحدود) و رحمت عام او بر مخلوقات معرفی نمودهاند، هر چند که اِن سوف، خدای کابالا، با الله، خدای عرفان اسلامی، بسیار تفاوت دارد، اما در عرفان حلقه این دو خدا اشتراک زیادی دارند گویا هر دو خدا در پس پرده غیبت مستورند و به دلیل درک نشدن برای اذهان بشریت، چارهای جز اتصال با شبکه شعور کیهانی نمیتوان یافت. «سفیروت، به معنای شمارش در عرفان کابالا» که از تعالیم متکی بر اندیشههای گنوسی در کابالا بود، پیشتر در سِفر یصیرا، سفیروت مطابق با ائونها در جایگاه تجلیات خدای مکنون که به واسطه آنها خداوند به خلق جهانهای چهارگانه پرداخت، به جهات چهارگانه و حروف عبری تشکیل شده بود؛ اما در سفرباهیر، این تجلیات، همانند ائونها جنسیت مذکر و مؤنث دارند که هر جفت از آنها سفیریه «مفرد سفیرود» جدیدی را پدید میآورد. [۲]
در هر دو جریان فکری، این تجلیات از خدای پنهان برای پر کردن شکاف بین خدا و هستی صادر شدهاند. محور اصلی مباحث سِفر یَسیرا، مسائل کیهانشناسی و کیهان آفرینی است. در سِفر یسیرا گفته میشود که چگونه خداوند به کمک حروف عبری و همچنین ده سفیروت روح، هوا، آب، آتش، چهار جهت اصلی، ارتفاع و عمق، به آفرینش جهان هستی پرداخت. این اثر برای اولین بار منشاء جهان هستی را طبق آیهای از مزامیر که در تلمود شرح و تفسیر شده بود، الفبای عبری میداند. [۳] با کلام خداوند، آسمانها به وجود آمد، او دستور داد و خورشید و ماه و ستارگان آفریده شدند. [۴]
طاهری نیز معتقد است خداوند تمام قدرتهای خود را به شبکه شعور تفویض کرده است: «عرفان کیهانی (حلقه)، شعور الهی را به طور نظری و عملی ثابت نموده است، از این راه وجود صاحب این هوشمندی یعنی خداوند را به اثبات میرساند و در واقع، این عرفان، منجر به خداشناسی عملی میگردد.»[۵] این شعور کیهانی که در عرفان حلقه یدالله معرفی شده است [۶]، در کابالا نیز همچوندست آفرینشگر خداوند، مأمور آفرینش و رساندن فیض «اِن سوف» بر عوالم چهار گانه است و چون کابالیستها معتقدند، «اِن سوف» به د لیل نامحدود بودنش نباید به خلق موجودات محدود بپردازد، مامورانی را به امر آفرینش موظف کرده است که «سفیروت» نام دارند.
بهراستی مگر غیر از این است که با این ترفند، مهمترین ادعای بهظاهر معنوی در عرفان حلقه زیر سؤال میرود و آن هم ادعای دعوت دیگران به استفاده از رحمانیت عام الهی است که البته شبکه شعور کیهانی را همان رحمانیت الهی میدانند. اینکه از یک طرف هدف را استفاده از رحمانیت الهی معرفی میکنند و از طرف دیگر این استفاده از رحمانیت الهی فقط از کانال مرکزیت عرفان حلقه بگذرد، جز کانالیزهکردن سرسپردگی در عرفان حلقه و تبدیل طاهری به یک قطب و مرشد چه معنایی دارد؟
پینوشت:
[۱]. طاهری، محمد علی، عرفان کیهانی (حلقه)، قم، نشر اندیشه ماندگار، ص ۵۸.
[۲]. اپستاین، ایزیدور، یهودیت، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، نشر موسسه پژوهشی حمکت و فلسفه ایران، ص ۲۷۴.
[۳]. همان ص ۲۷۴ و ۲۷۵
[۴]. کتاب مزامیر، ۳۳/۶.
[۵]. طاهری، محمد علی، عرفان کیهانی (حلقه)، قم، نشر اندیشه ماندگار، ۵۸ و انسان از منظری دیگر، ص ۸۷.
[۶]. طاهری، محمد علی، عرفان کیهانی (حلقه)، قم، نشر اندیشه ماندگار، ص ۸۷
برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب حلقه اسارت، قم، نشر تسنیم اندیشه.
افزودن نظر جدید