پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بنا بر آن‌چه خداوند به صورت فطری در نهاد همه افراد بشر قرار داده، هنگامی که مرگ گریبان‌گیر یکی از افراد بشر می‌شود، طبیعتا تمامی افرادی که با وی ارتباط دوستانه و حتی معمولی ( از روابط فامیلی گرفته تا روابط دوستانه و شغلی و غیره) داشته‌اند، دچار غم و اندوه می‌شوند و از این روست که وقتی چنین حادثه‌ای در یک خانواده به وقوع می‌پیوندد و یکی از عزیزان خود را از دست می‌دهند، دیگران نسبت به آن‌ها از واژه «مصیبت زده» استفاده می‌کنند. به این معنی که مصیبت و غم و اندوه از فراغ آن عزیز سفرکرده بر سر این خانواده سایه افکنده است. از این رو می‌توان این نتیجه کلی را استنباط کرد که غم از دست دادن یک عزیز، مربوط به یک قشر و گروه خاص از مردم نبوده و به شکل فراگیر، همه انسان‌ها را در بر می‌گیرد.
طبعا باید پذیرفت که انبیاء الهی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و ایشان نیز در سوگ عزیزان خود دچار مصیبت شده و غم و اندوه بر چهره ایشان نیز مستولی می‌شد، و البته ذکر این نکته در همین‌جا لازم و ضروری است که این مورد با حلم، بردباری و صبر مردم که معمولا از افراد دانا و آگاه، شاهد آن هستیم، کاملا متفاوت بوده و خللی به فطری بودن موارد ذکر شده در بالا وارد نمی‌آورد.
گذشته از موارد بالا می‌توان از جنبه دینی نیز به قضیه نگاه کرد و به نوعی مجوز دینی سوگواری در مرگ عزیزان را با توجه به آیات قرانی و رفتار صادره از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) استنباط کرد. خداوند در قرآن مجید مردم را به آن‌چه از جانب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده امر می‌کند: «مَا آتَاكُمُ الرَّ‌سُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا [حشر/7] آنچه رسول آورده بگیرید و از آنچه نهی کرده دوری کنید.» این مورد را می‌توان شامل در آیات قرآنی، گفتار، رفتار و حتی تقریرات آن حضرت دانست. نکته دیگر که قرآن مجید در این خصوص بدان اشاره کرده «الگوپذیری» از شخص نبیّ مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است. چنان‌چه می‌فرماید: « لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَ‌سُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ [احزاب/21] به راستی در اقتدا به رسول خدا سرمشق و الگوی نیکویی است». بنابراین هر آن‌چه را که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیان نموده و یا در اخلاق و رفتار بدان عمل کرده باشد را می‌توان با عمل به این آیه قرآنی الگوبرداری کرده و در زندگی خود عملی نماییم.
با توجه به موارد فوق وجود یک مثال عینی نیز می‌تواند رافع همه ابهامات باشد. ابن مسعود می گوید: «ما راینا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) باکیاً اشدّ من بکائه علی حمزة وضعه فی القبلة ثمّ وقف علی جنازته و انتحب حتّی نشق یقول: یا عمّ رسول الله!و اسد الله! و اسد رسول الله! یا حمزة! یا فاعل الخیرات یا حمزة! یا کاشف الکربات یا ذاب، یا مانع عن وجه رسول الله![1] رسول خدا در شهادت حمزه به گونه ای به شدّت گریست که مانند آن را از آن حضرت ندیده بودیم، جنازه او را در قبله نهاد آنگاه ایستاد و با صدای بلند گریه سر داد تا این که بیهوش شد و پس از آن فرمود: ای عموی رسول خدا! ای شیر خدا و شیر رسول خدا! ای حمزه، ای انجام دهنده کار خیر، ای حمزه، ای برطرف کننده سختی‌ها از پیامبر، ای کسی‌که دشمن را از برابر رسول خدا دور کرده، وجود او را نگهداری نمودی». و این روایت که واقدی می‌گوید: وقتی صفیه خواهر حمزه کنار جنازه او آمد، نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نشست. هرگاه صفیه گریه می‌کرد، آن حضرت نیز گریه می‌کردند، هرگاه با صدای بلند گریه می‌کرد آن حضرت نیز با صدای بلند می‌گریستند و هرگاه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) گریه می‌کرد آن حضرت نیز گریه می‌کردند.»[2]

پی‌نوشت:
[1]. حلبی،سیرة الحلبیّه، دار المعرفه، بیروت، ج 2، ص 60
[2]. واقدی، المغازی، بیروت ج 1، ص 317 - 315.