پایگاه جامع فرق،‌ ادیان و مذاهب_ یکی از اشکالاتی که برخی مسیحیان به اسلام وارد می‌کنند، امضای قانون برده‌داری است. بررسی قوانین برده‌داری در اسلام مجال دیگری می‌خواهد اما چند مطلب را باید در نظر داشت:

اسلام، قانون برده‌داری را وضع نکرده است. اسلام سعی کرده است به اصلاح قوانین برده‌داری موجود و آزادسازی بردگان کمک کند. قبل از اسلام، علاوه بر جنگ که اسیران به بردگی در می‌آمدند، برخی نیز با زور و ستم اقوام ضعیف را گرفته و به عنوان برده می‌فروختند. اسلام برده گرفتن از طریق زورگیری و انتقال آنها از منطقه‌‌ای به منطقه دیگر را باطل اعلام کرد اما بردگی اسیران کفار حربی را امضاء کرد.
اسلام کشتن اسیران جنگی را جایز نمی‌داند اما دستور می‌دهد به سه روش می‌توان با اسیران برخورد کرد: یا آنها را با اسیران جبهه خودی معاوضه کرد، یا در مقابل مبلغی توافقی آنها را آزاد کرد و یا آنها را در خانه‌های مسلمانان به خدمت گرفت.[1] اسلام به جای اینکه اسیران را در اردوگاه‌هایی مخوف نگهداری کند، آنها را در منازل مسلمانان جای داده است تا هم نیروی انسانی جامعه مسلمانان را تهیه کرده باشد و هم زمینه هدایت کافران را در ضمن معاشرت با مسلمانان فراهم کرده باشد. اسلام برای تشویق آزاد کردن بردگان، ثواب عظیمی را قرار داده است و حتی کفاره برخی گناهان مانند افطار عمدی روزه، قسم دروغ، قتل غیر عمد و ظهار، آزاد کردن برده اعلام کرده است.[2]

برده‌داری در عهد عتیق

یکی از احکام  کتاب مقدس، قانون برده‌داری است. کتاب مقدس مفصل به نحوه گرفتن برده، نحوه رفتار با برده، میزان تنبیه برده و ... مفصل بحث کرده است. اما برخی مترجمین کتاب مقدس سعی کرده‌اند در ترجمه‌های کتاب مقدس به جای واژه «برده» (slave) از واژه «خدمت‌کار» (servant) استفاده کنند تا بلکه بتوانند به نوعی برده‌داری در کتاب مقدس را کم‌رنگ کنند.
خرید و فروش برده در کتاب مقدس جایز است و یهودیان حتی می‌توانند فرزندان غیر اسرائیلی را به عنوان برده بخرند: «اما اجازه‌ دارید بردگانی‌ از اقوامی‌ كه‌ در اطراف‌ شما ساكنند خریداری‌ كنید و همچنین‌ می‌توانید فرزندان‌ غریبانی‌ را كه‌ در میان‌ شما ساكنند بخرید، حتی‌ اگر در سرزمین‌ شما بدنیا آمده‌ باشند. آنان‌ بردگان‌ همیشگی‌ شما خواهند بود و بعد از خودتان‌ می‌توانید ایشان‌ را برای‌ فرزندانتان‌ واگذارید. ولی‌ با برادرانتان‌ از قوم‌ اسرائیل‌ چنین‌ رفتار نكنید»[3].
بنی اسرائیل می‌توانند دخترانشان را به عنوان کنیز به دیگران بفروشند:‌ «اگر مردی‌ دختر خود را به‌ كنیزی‌ بفروشد، آن‌ كنیز مانند غلام‌ در پایان‌ سال‌ ششم‌ آزاد نشود. اگر اربابش‌ كه‌ آن‌ كنیز را خریده‌ و نامزد خود كرده‌ است‌، از او راضی‌ نباشد، باید اجازه‌ دهد تا وی‌ بازخرید شود؛ ولی‌ حق‌ ندارد او را به‌ یك‌ غیراسرائیلی‌ بفروشد، چون‌ این‌ كار در حق‌ او خیانت‌ شمرده‌ می‌شود. اگر ارباب‌ بخواهد كنیز را برای‌ پسرش‌ نامزد كند، باید مطابق‌ رسوم‌ دختران‌ آزاد با او رفتار كند، نه‌ به‌ رسم‌ یك‌ كنیز. اگر خودش‌ با او ازدواج‌ كند و بعد زن‌ دیگری‌ نیز بگیرد، نباید از خوراك‌ و پوشاك‌ و حق‌ همسری‌ او چیزی‌ كم‌ كند. اگر ارباب‌ در رعایت‌ این‌ سه‌ نكته‌ كوتاهی‌ كند، آنوقت‌ آن‌ كنیز آزاد است‌ و می‌تواند بدون‌ پرداخت‌ قیمتی‌، او راترك‌ كند».[4]
طبق فقرات فوق از کتاب مقدس، یک مرد می‌تواند بدون حد و حصر کنیز داشته باشد مشروط بر اینکه خوراک و پوشاک و حق همسری را به جا آورد.
«اگر یک غلام عبرانی بخری، باید مدّت شش سال برای تو خدمت کند و در سال هفتم بدون پرداخت چیزی آزاد شود. اگر موقعی که غلام تو شد مجرّد بود، نباید موقع رفتن از نزد تو همسری با خود ببرد. امّا اگر موقعی که غلام تو شد، متاهل بود، می تواند همسرش را هم با خود ببرد. اگر ارباب او برایش زن گرفته و از آن زن صاحب پسران و دخترانی شده باشد، آن زن و فرزندان متعلّق به ارباب می باشند و آن غلام باید تنها از آنجا برود. امّا اگر آن غلام بگوید ارباب و زن و فرزندانم را دوست دارم و نمی خواهم آزاد بشوم، اربابش او را به محلی که عبادت می کنند ببرد و در آنجا در مقابل در یا چهارچوب، گوش او را با درفش سوراخ کند. در آن صورت آن غلام تا آخر عمرش متعلّق به آن ارباب خواهد بود»[5].
در این دستورات با گرو گرفتن زن و فرزند برده، او را در حقیقت مجبور می‌کنند که به بردگی ابدی تن در دهد.
یهودیان مجازند بردگان اعم از زن و مرد را تا جایی بزنند که منجر به مرگ آنها به صورت فوری نشود ولی اگر آنها را به شدت بزنند و برده یا کنیز چند روز بعد بمیرد، اشکالی ندارد:‌ «اگر كسی‌ غلام‌ یا كنیز خود را طوری‌ با چوب‌ بزند كه‌ منجر به‌ مرگ‌ او گردد، بایـد مجـازات‌ شـود. اما اگر آن‌ غلام‌ یا كنیز چند روزی‌ پس‌ از كتك‌ خوردن‌ زنده‌ بماند، اربابش‌ مجازات‌ نشود، زیرا آن‌ غلام‌ یا كنیز به‌ او تعلق‌ دارد».[6]

برده‌داری در عهد جدید

قانون برده داری مخصوص عهد عتیق نیست، بلکه این حکم در عهد جدید نیز آمده است. از غلامان خواسته شده است که با ترس و لرز از اربابان خود اطاعت کنند: «ای غلامان، از اربابتان در این دنیا با ترس و احترام اطاعت نمایید و ایشان را از صمیم قلب خدمت کنید، با این تصور که مسیح را خدمت می کنید. طوری نباشد که وظایف کاری خود را فقط در حضور ایشان خوب انجام دهید، و وقتی نیستند شانه خالی کنید. بلکه همچون خادمین مسیح که خواست خدا را با جان و دل انجام می دهند، همیشه وظیفه خود را انجام دهید».[7] و یا در جایی دیگر آمده است: «آن دسته از مسیحیانی که غلام هستند، باید برای ارباب خود خوب کار کنند و به او احترام بگذارند تا نگویند که مسیحیان کارکنان خوبی نیستند. نگذارید از این راه، نام خدا و تعالیم مسیحی مورد اهانت قرار گیرد. اگر ارباب هم مسیحی باشد، نباید از او سوءاستفاده نمایند و از زیر کار شانه خالی کنند، بلکه برعکس باید بهتر کار کنند، چون به یک برادر مسیحی خدمت می کنند. این نکات را به ایمانداران تعلیم ده و ایشان را تشویق نما تا آن‌ها را اجرا کنند».[8]
عیسی مسیح نیز در تشبیهی، زدن غلامانی را که ندانسته خطایی را انجام می‌دهند، تأیید می‌کند:‌ «اما آن‌ غلامی‌ که‌ اراده‌ مولای‌ خویش‌ را دانست‌ و خود را مهیا نساخت‌ تا به‌ اراده‌ او عمل‌ نماید، تازیانه‌ بسیار خواهد خورد. اما آنکه‌ نادانسته‌ کارهای‌ شایسته‌ ضرب‌ کند، تازیانه‌ کم‌ خواهد خورد. و به‌ هر کسی‌ که‌ عطا زیاده‌ شود، از وی‌ مطالبه‌ زیادتر گردد و نزد هر که‌ امانت‌ بیشتر نهند، از او بازخواست‌ زیادتر خواهند کرد».[9]

پی‌نوشت‌: 

[1]. سوره محمد: 4.
[2]. ر. ک: نساء: 92؛ مائده: 89؛ مجادله: 3؛ بلد 13.
[3]. لاویان 25: 44-46.
[4]. خروج 21: 7-11.
[5]. خروج 21: 2-6.
[6]. خروج 21: 20-21.
[7]. افسسیان 6: 5-6.
[8]. اول تیموتائوس 6: 1-2.
[9]. لوقا 12: 47-48.