پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که پیروان وهابیت در مبحث قلم دوات به شیعه وارد می‌کنند، این شبهه می‌باشد که «هجر به معنی ترک کردن و هجرت نمودن می‌آید و در این‌جا مراد از «اهجر» همین معناست، لذا معنی جمله، بدین‌گونه می‌باشد: «إستفهموا رسول الله هل یفارقنا؟ حیث یأمرنا بکتابة وصیّة» (از آن حضرت بپرسید آیا ما را ترک می‌نماید که به نوشتن وصیت دستور می‌فرماید؟) این یک نوع استفهامی است که عمر بن خطاب به دیگران می‌گوید که از آن حضرت بپرسید آیا دنیا را وداع می‌گوید و به دار باقی می‌پیوندد؟ جمله «أهجر رسول الله؟» استفهام انکاری است و به معنای «لم یهجر رسول الله» یعنی پیامبر هذیان نمی‌گوید.»
پاسخ:
اولاً گرچه اهل لغت این معنا را نیز برای «هجر» نقل کرده‌اند، اما این احتمال که در شبهه آمده زمانی می‌تواند مطرح گردد که یکی از علمای اهل‌سنت نیز چنین معنایی را برداشت کرده باشد؛ در حالی که بر عکس، نه تنها هیچ‌کس چنین معنایی را برداشت نکرده، بلکه به عنوان نمونه ابن اثیر که خود یکی از صاحبان لغت می‌باشد بر معنای فحش در ریشه «هجر» تصریح نموده و می‌گوید: «هجر به معنای «فحش دادن» می‌باشد... و این سخن عمر بن خطاب بود که از او انتظار چنین سخنی نبود.»[1]
ثانیاً گرچه «هجر» به دو معنای «سخن زشت گفتن» و «ترک کردن» آمده، اما اهل لغت گفته‌اند هنگامی که «هجر» به بیمار نسبت داده شود، به معنای «هذیان‌گویی» است. چنان که در چند کتاب لغت تصریح شده: «هجر به معنای «هذیان» و «سخنان زشت و بی‌معنا» در خواب و یا مریضی است.»[2]
ثالثاً در صورتی توجیه شبهه کننده جا داشت که بهترین مدافعان کتاب بخاری که شارحان آن هستند ذیل عبارت مورد بحث چنین استفاده‌ای از سخن عمر نکرده باشند، در حالی که عینی از شارحان کتاب بخاری می‌گوید: «عباراتی که در محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفته شد، بی‌ادبی و سخنان ناشایستی بود که از آنها سر زد، این جسارت و فحشی بود که از سوی گوینده این سخن به کار برده شد.»[3]
رابعاً اگر جای چنین برداشتی از سخن عمر بن خطاب وجود داشت، یقینا خود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که الگو و اسوه همه مسلمانان در اخلاق حسنه است چنین توجیهی برای سخن زشت او می‌نمود و او و هم‌قطارانش را از منزل بیرون نمی‌کرد؛ در حالی که در روایات مورد بحث آمده: «به قدری درگیری و حرف‌های زشت در حضور پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلم) رد و بدل شد که حضرت فرمود: برخیزید و از خانه من خارج شوید که نزاع نزد پیامبر جایز نمی‌باشد.»[4]

پی‌نوشت:

[1]. النهایة فی غریب الأثر، محمد جزری، بیروت، ج 5، ص 244.
[2]. القاموس المحیط، محمد بن یعقوب الفیروزآبادی، مؤسسه الرسالة، بیروت، ج 1، ص 637.
[3]. عمدة القاری شرح صحیح بخاری، بدر الدین محمود بن أحمد العینی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 14، ص 298.
[4]. صحیح بخاری، بخاری، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 1، ص 54.