پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که پیروان وهابیت در مبحث عزاداری جهت آشفته ساختن و تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان اسلام، علیه شیعه که با عبارات و ادبیات گوناگون طرح می‌کنند این شبهه می‌باشد که قربانی‌ها حیواناتی که توسط شیعیان نذر و قربانی می‌گردد، برای غیر خداست و به همین‌رو گوشت این حیوانات نجس و خوردن آنها حرام است، چرا که شیعیان هنگام ذبح به جای «بسم الله الرحمن الرحیم» نام «امام حسین» و یا دیگر امامان خود را می‌برند. دشمنی با شیعه به جایی می‌رسد که گوشتی که به دست یهودی ذبح می‌شود قابل خوردن می‌شود، ولی گوشتی که به دست شیعه ذبح می‌شود نجس و حرام می‌گردد؛ از جمله فتاوایی که ابن تیمیه حرّانی، سرکرده‌‌‌‌‌‌‌ی وهابیت در بیان فتاوای ضد شیعه نقل کرده، فتوای زیر است که مرتبط با موضوع بحث ماست: «اگر شخص یهودی گوسفندی را ذبح کند از گوشت آن می‌‎خورم، ولی اگر یکی رافضی (شیعه) گوسفندی ذبح کند، هرگز از آن نمی‌خورم؛ چرا که شیعیان از اسلام خارج و مرتدّند».[1] روند دشمنی و تبلیغات مسموم علیه شیعه تا جایی پیش می‌رود که در فتاوای خود ذبح هر حیوانی توسط شیعه حرام و خوردن گوشت آن به خاطر نجاست جایز نمی‌باشد: ابوعبدالله گفته: «برای من تفاوت نمی‌کند که پشت سر جهمی نماز بخوانیم یا یهودی، مسیحی یا رافضی (شیعه)؛ به اینان سلام نباید کرد، برای زن‌هایشان عدّه نگه داشته نمی‌شود، با آنها ازدواج نمی‌توان کرد، در محکمه‌ها به نفعشان شهادت داده نمی‌شود و گوشت حیوانی که به دست آنها ذبح می‌گردد خورده نمی‌شود.» از هیئت بلند پایه عربستان سعودی درباره‌ی شیعه و حکم گوشت حیوانی که به دست شیعیان قربانی می‌شود استفتا شده و آنان در پاسخ گفته‌اند: «اگر گروهی که به مذهب جعفری منسوب هستند هنگام ذبح «یا علی» و «یا حسین» می‌گویند، در این صورت، آنها گروهی مشرک و مرتد می‌باشند؛ گوشت ذبح شده به دست آنان حرام و در حکم گوشت مردار است، حتّی اگر هنگام ذبح نام خدا را برده باشند.»

پاسخ:

اساسا نزد علمای شیعه نذری که برای غیر خداوند صورت گیرد، هیچ‌گونه ارزشی ارزشی نداشته و ادای چنین نذری نیز واجب نمی‌باشد نذر شرعی از دیدگاه عامی شیعه آن است که انسان فقط خود را برای «خداوند» متعهد به پرداخت چیزی معین، آن هم در صورت تحقق هدف و مقصود خود کند. به همین دلیل است که فرموده‌اند: لازم است تا در صیغه نذر خود حتما قید «لله علیّ» (به خاطر خداوند بر گردن من است) را آورده و بگوید: «برای خدا بر گردن من است که اگر فلان کار انجام شد، من هم فلان کار را انجام دهم»؛ چنان که مرحوم صاحب جواهر در کتاب «جواهر الکلام» در این زمینه می‌فرماید: «نذر باید فقط برای خداوند باشد و به برای هیچ کس دیگر و نذری واجب و الزام‌آور است که در صیغه‌ی آن، لفظ «لله علیّ» («به خاطر خدا» بر گردن من است) آمده باشد؛ بدین معنا که اگر نذر برای غیر خدا باشد حتی اگر آن غیر، پیامبر یا فرشته مقربی باشد، صحیح نمی‌باشد.»[2] پس شرط صحت نذر آن است که تمام توجه و نیت نذر کننده به خداوند باشد و نذری که برای غیر خداوند باشد باطل است و در آن صورت نه تنها وفای به نذر واجب نیست، بلکه چنین نذری حرام و معصیت می‌باشد؛ پس اگر نذر و یا قربانی برای اهل‌بیت (علیهم السّلام) و یا هر شخص دیگری انجام می‌شود در حقیقت به نیت «تقرب الی الله» است، ولی ثواب آن به شخصی که مورد نیت قرار گرفته، هدیه می‌گردد؛ بدین معنا که نذر کننده ممکن است بگوید: من ثواب و پاداش این قربانی و گوشت آن که به مصرف فقرا و یا دیگران می‌رسد را هدیه به روح مولایم امام حسین (علیه السّلام) می‌کنم. تنها چیزی که باعث شبهه‌افکنی مغرضانه‌ی وهابیت گردیده آن است که نذر کننده‌ی شیعه به هنگام نذر و یا قربانی، نیت می‌کند که این گوسفند قربانی برای خدا را به این قصد ذبح می‌کنم که گوشتش را به اطعام عزاداران برسانم و ثواب این اطعام به روح امام حسین (علیه السّلام) برسد که چنین کاری نزد همه مذاهب چهارگانه اسلامی بلااشکال می‌باشد.

همان‌گونه که گفته شد گرچه شیعیان هنگام قربانی نامی جز نام خداوند نمی‌برند، اما بر فرض هم اگر چنین بود در فتاوای برخی از علمای اهل‌سنت این کار، باعث تحریم و صدور احکام افراطی وهابیت نمی‌شود؛ به عنوان نمونه به برخی از فتاوای علمای اهل‌سنت اشاره می‌کنیم: محیی الدین نووی، صاحب یکی از معتبرترین کتاب‌های فقهی شافعیان گوید: «اگر ذبح کننده بگوید: «بسم الله و اسم محمد» و مقصود او آن باشد که به اسم خدا ذبح می‌کنم، اما اسم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را برای تبرک می‌آورم، سزاوار است که حرام نباشد و حتی اگر فقیهی قائل به عدم جواز باشد، بر کراهت حمل می‌شود.»[3] و یا در فتوایی دیگر که بسیاری از علمای اهل‌سنت در آن هم‌عقیده‌اند، آمده: «اگر ذبح کننده بگوید: «بسم الله و اسم محمد» به خاطر ایهام داشتن این جمله جایز نیست کسی را مشرک بدانیم. چنان که رافعی گفته: اگر مقصود آن باشد که با اسم خدا قربانی می‌کنم و به اسم رسول خدا تبرک می‌جویم، قول صحیح آن است که حرام نباشد و سخن کسی که گفته این کار جایز نیست بر کراهت حمل می‌شود؛ چرا که در مورد مکروه می‌توان گفت: جایز نیست و مقصود کراهت باشد.»[4] گرچه شیعیان به هنگام ذبح و قربانی، نام خداوند را می‌آورند، ولی با فتاوای که از اهل‌سنت آوردیم، با وجود این فتاوا، حتی اگر شیعیان بگویند «باسم الله و اسم الحسین» و مقصود ایشان قربانی کردن به اسم خدا و تبرّک به اسم امام حسین (علیه السّلام) باشد باز هم باید گفت که این قربانی حلال بوده و می‌توان از آن خورد و اگر در نیت قصاب هم شک داشته باشد باز باید عمل او را حمل بر صحت نماید و حکم به حلال بودن آن بنماید و کسانی که خلاف این مطلب را علیه شیعه تبلیغ می‌کنند به یقین می‌خواهند مردم را از فیض حضور در عزاداری امام حسین (علیه السّلام) محروم نمایند.»

پی‌نوشت:

[1]. الصارم المسلول علی شاتم الرسول، ابن تیمیه، دار ابن حزم، بیروت، ج 3، ص 1062.
[2]. جواهر الکلام، شیخ الجواهری، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ج 35، ص 372.
[3]. المجموع، محیی دین نووی، دارالفکر، بیروت، ج 8، ص 302.
[4]. فتح الوهاب منهج الطلاب، زکریا الأنصاری، دارالفکر، بیروت، ج 5، ص 236.