پايگاه جامع فرق، اديان و مذاهب_ بی‌ترديد عرفان حقيقی، اصيل، سودمند و بدون پيرايه، در مکتبی است که دربردارنده‌ی حقايق زلال و اصيل برآمده از وحی آسمانی باشد و غرض و هدف آن، تهذيب و تزکيه‌ی انسان‌ها و هدايت آنان بر اساس معارف آسمانی باشد. ازاين‌رو بايد عرفان حقيقی و راستين را در مکتبی که نمود اسلام کامل است، جستجو کرد. اين مکتب، جز مکتب اهل‌بيت پيامبر (صلی‌ الله عليه و آله و سلم) نيست و تنها در سايه‌ی آموزه‌های امامان معصوم(عليهم‌السلام) است که می‌توان از رهزن‌های راه عرفان، مصون ماند. عارفان و عابدان حقيقی که از افراط‌ و تفريط به دورند، تنها در مکتب معصومين(عليهم‌السلام) يافت می‌شوند. اينان نه مانند سطحی انديشان، بی‌حال و بدون سيروسلوک اند و نه مانند صوفيان بی‌بندوبار، که خود را فارغ از هرگونه قيد شرع و دين می‌دانند؛ و از طرفی با تکيه و اعتماد به عرفان ناب اخذ شده از قرآن و اهل‌بيت(عليهم السلام) از مضرات و آسيب‌های عرفان‌های بدلی که در دنيای امروز به تناوب عرضه می‌شود مصون می‌مانند. عارفان واقعی طريقت را در چهارچوب شريعت جست‌وجو می‌کنند و برای قرب به خدا، با نفس مجاهدت کرده و هميشه در برابر کيدهای شيطان هوشيار بوده و به خداوند متعال پناه می‌برند.
در حديثی از اميرالمؤمنين علی(عليه‌السلام) در وصف عابدان آمده است: «إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَة فَتِلْكَ عِبَادَة التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَة فَتِلْكَ عِبَادَة الْعَبِيدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَة الْأَحْرَارِ،[1] گروهی خدا را از روی ميل و رغبت به بهشت می‌پرستند، اين عبادت تجّار است و گروهی خدا را از روي ترس از جهنم می‌پرستند، اين عبادت بردگان است و گروهی خدا را براي شكر و سپاس به درگاهش می‌پرستند، كه اين عبادت آزادگان است.» همين روايت در كتاب تحف العقول از امام حسين(عليه‌السلام) روايت‌شده است و در آخر روايت دارد: «و هي افضل العبادة؛[2] عبادت احرار برترين نوع عبادت است.»
همچنين امام علی(عليه‌السلام) در جای ديگر می‌فرمايد: «مَا عَبَدْتُكَ طَمَعاً فِی جَنَّتِكَ وَ لَا خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلًا لِلْعِبَادَة فَعَبَدْتُك؛[3] خدايا من تو را به طمع بهشتت يا ترس از دوزخت نپرستيده‌ام، بلكه چون تو را شايسته پرستش يافتم پرستيدم.» با توجه به اين بيان از حضرت علی(عليه السلام) عارف و عابد حقيقی آن‌کسی است که اولاً به خداوند متعال معرفت حقيقی پيداکرده و ثانياً با توجه به اين معرفت خدا را آن‌گونه که شايسته اوست عبادت کند.
در حديثی از امام سجاد(عليه‌السلام) می‌خوانيم: «... َقَدِ انْقَطَعَتْ إِلَيْكَ هِمَّتِی وَ انْصَرَفَتْ نَحْوَكَ رَغْبَتِی فَأَنْتَ لَا غَيْرُكَ مُرَادِی وَ لَكَ لَا لِسِوَاكَ سَهَرِی وَ سُهَادِی... يَا نَعِيمِی وَ جَنَّتِی وَ يَا دُنْيَایَ وَ آخِرَتِی؛[4] همّتم فقط به‌سوی توست و ميلم به‌جانب توست، نه غير تو، مقصود و مراد من هستی و بی‌خوابی سحرگاهم به خاطر توست ... ای نعمت و بهشت من و ای دنيا و آخرت من.» حضرت علی(عليه‌السلام) درباره علاقه و حُبّ خود به خدای متعال می‌فرمايد: «وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَهَا أَنِّی أُحِبُّك؛[5] و اگر مرا به آتش واردسازی، من اهل آتش را خبر می‌كنم كه من تو را دوست دارم.»
همچنين پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله و سلم) نيز درباره نحوه عبادت خداوند متعال می‌فرمايد: «اعْبُدِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاك؛[6] خدای را چنان عبادت كن كه گويا می‌بينی‌اش كه اگر تو او را نمی‌بينی، او تو را می‌بيند.» بنابراين با توجه به اينکه در دنيای امروز معنويت‌ها و عرفان‌واره‌های بدلی و وارداتی به‌شدت رونق گرفته و شياطين جنّی و اِنسی برای خود دُکّان درست کرده و عرفان بدلی را به‌جای جنس اصل آن عرضه کرده و زمينه انحراف در جامعه انسانی را فراهم می‌کنند، يک عارف و سالک واقعی برای در امان ماندن از انحرافات و گرفتار نشدن در گرداب عرفان‌های بدلی و کاذب، بايد به منبع اصيل، زلال، و لايزال قرآن و اهل‌بيت(عليهم السلام) چنگ زده تا راه را از بی‌راهه تشخيص دهد.

پی‌نوشت:

[1]. نهج‌البلاغه، حکمت237.
[2]. تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص246.
[3]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج72، ص278.
[4]. مفاتيح‌الجنان، شيخ عباس قمی، مناجات مريدين.
[5]. همان، دعای كميل.
[6]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج25، ص204.

برای مطالعه بیشتر بنگرید به کتاب «سايبان خود ساخته عرفان مدرن» نوشته محمد اسماعيل عبداللهی.