پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که پیروان وهابیت با استناد به روایت عمر بن خطّاب در کتاب بخاری به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌باشد که آیه «الْيَوْمَ اكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَاتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتى وَرَضيتُ لَكُمُ الْاسْلامَ ديناً» روز جمعه 9 ذی‌حجه در عرفات نازل شده و ربطی به غدیر ندارد.

پاسخ:

- مشکل روایت عمر بن خطّاب برای انکار غدیر، چرا که روز شمار غدیر، دلیل بطلان روایت منسوب به عمر است؛ به هیچ وجه ادّعای عمر بن خطّاب مبنی بر روز جمعه بودن روز عرفه قابل اثبات نبوده بلکه بر عکس، با توجه به روایات و محاسبات مستند تاریخی، روز عرفه روز سه شنبه بوده و نه روز جمعه. و تعارض بسیاری از روایات صحیح دیگر؛ روایاتی هم از کتاب بخاری و مسلم و هم از دیگر کتاب‌های مورد قبول وهّابیت وجود دارد که با روایت مورد استناد ابن تیمیه و ابن کثیر کاملا متعارض است و این می‌تواند صحّت روایت عمر بن خطّاب را به شدّت مورد خدشه قرار دهد که برای نمونه به دو مورد از آنها اشاره می‌کنیم: نزول آیه اکمال در روز دوشنبه؛ طبرانی با سند معتبر نزول آیه «اکمال» را در روز دوشنبه دانسته است: «پیامبرتان در روز دوشنبه متولد شده، در روز دوشنبه به مدینه هجرت نموده، در روز دوشنبه به مدینه وارد شده، در روز دوشنبه در جنگ بدر به پیروزی رسیده، در روز دوشنبه رکن را از جای خود بلند نموده و در روز دوشنبه آیه «اکمال» بر او نازل شده است.»[1] و نزول این آیه در شب مزدلفه (شب عرفه)؛ دقیقا شبیه آنچه در روایت بخاری آمده به شکل دیگری و کاملا معارض با آن در کتاب مسلم نیشابوری از عمر بن خطّاب آمده که نزول آیه «اکمال» را شب وقوف در مزدلفه یعنی «شب عرفه» که مسلمانان پس از پایان وقوف در صحرای عرفات به سوی منی، حرکت می‌کنند و نه «روز عرفه» دانسته است: «شخصی یهودی به عمر گفت: اگر آیه «اکمال» بر ما یهودیان نازل شده بود، روزی را که این آیه در آن نازل شده را عید اعلام می‌کردیم. عمر گفت: من روز، ساعت و مکان نزول این آیه را می‌دانم؛ این آیه در شب حضور در مزدلفه در حالی که ما با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در عرفات حضور داشتیم، نازل شد.»[2]

- روایت صحیح ابوهریره در اثبات ادّعای شیعه؛ با بررسی سندی روایتی که از ابوهریره روایت شده و نزول آیه «اکمال» را در روز 18 ذیحجه یعنی روز غدیر خم یعنی همان روز مورد ادّعای شیعه دانسته به این نتیجه می‌رسیم که صحّت این روایت که یکی دیگر از مؤیدات نظر شیعه و ردّی بر روایت مورد استناد وهابیت است.سند روایت ابوهریره که در برخی کتاب‌های مورد قبول وهابیت آمده به شرح ذیل است: «أنبأنا عبد الله بن علیّ بن محمّد بن بشران، أنبأنا علیّ بن عمر الحافظ، حدّثنا أبو نصر حبشون بن موسی بن أیوب الخلّال، حدّثنا علیّ بن سعید الرّملی، حدّثنا ضمرة بن ربیعة القرشی، عن إبن شوذب، عن مطر الورّاق، عن شهر بن حوشب، عن أبی هریرة... .»[3] در نتیجه، سند این روایت کاملا صحیح و بدون هرگونه ایراد می‌باشد و ثابت می‌کند آیه «اکمال» بر خلاف آنچه از عمر بن خطّاب در کتاب بخاری آمده (که در آن ادّعا شده، آیه «اکمال» در 9 ذی‌حجه، روز جمعه که مصادف با روز عرفه و در صحرای عرفات بوده) نازل شده، این آیه در 18 ذی‌حجه و در غدیر خم نازل شده و ثواب روزه گرفتن این روز معادل 60 ماه روزه است.

- نزول آیه اکمال در غدیر خم در روایات اهل‌سنّت؛ از سویی با وجود تعارضاتی که برای روایت عمر بن خطّاب وجود داشت و گفته او را به شدت مورد تضعیف و مورد بطلان قرار می‌داد، از سوی دیگر روایت ابوهریره نیز از نظر سندی بررسی گردید و به خوبی صحت سند آن روشن گردید؛ اکنون به عنوان تحکیم ادلّه سابق به روایتی که گروهی از علمای مورد قبول وهابیت درباره نزول آیه «اکمال» در غدیر خم روایت نموده‌اند استشهاد می‌نماییم: روایت مردویه؛ ابن عباس گوید: «هنگامی که آیه «ابلاغ» نازل شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دست علی (علیه السّلام) را گرفت و فرمود: «هر که من مولای اویم، پس علی (علیه السّلام) مولای اوست. خدایا دوست بدار هر که او را دوست بدارد و دشمن بدار هر که او را دشمن بدارد.» ابن مردویه از ابو سعید خدری شبیه همین روایت را نقل کرده و پس از آن، آیه «اکمال» را آورده و از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت کرده که حضرت فرمود: «الله اکبر برای کامل شدن دین، تمام گردیدن نعمت و رضایت الهی با رسالت من و ولایت علی بن ابی طالب.»[4] روایت ابونعیم؛ ابو سعید خدری گوید: «پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز غدیر در حالی که زیر سایه درختچه‌ای ایستاده بود مردم را به سوی علی (علیه السّلام) فراخواند و این اتفاق در روز پنج‌شنبه‌ای بود. حضرت در این روز علی (علیه السّلام) را فراخواند و زیر بازوی او را گرفت و بلند نمود تا جایی که مردم به راحتی زیر بغل‌های پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را می‌دیدند. مردم متفرق نگردیده بودند که آیه «اکمال» نازل شد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: الله اکبر برای کامل شدن دین و تمام گردیدن نعمت و رضایت الهی و این نبود مگر با رسالت من و ولایت علی بن ابی طالب.»[5] روایت ابن مغازلی؛ ابوهریره روایت کرده: «هر که 18 ذیحجه را روزه بگیرد خداوند ثوب روزه 60 ماه را برای او می‌نویسد و آن روز غدیر خم است. هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دست علی (علیه السّلام) را گرفت و فرمود: آیا من از شما بر خود شما سزاوارتر نیستم؟ گفتند: آری. حضرت فرمود: «هر که من مولای اویم، پس علی (علیه السّلام) مولای اوست.» عمر بن خطاب گفت: تبریک تبریک ای فرزند ابوطالب. تو امروز مولای من و مولای همه زنان و مردان مؤمن گردیدی! در اینجا بود که آیه «اکمال» نازل شد.»[6] روایت خوارزمی؛ ابو سعید خدری روایت کرده: «پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) روز غدیر که روز پنج‌شنبه‌ای بود در حالی که زیر سایه درختچه‌ای ایستاده بود مردم را به سوی علی (علیه السّلام) فراخواند. زیر بازوی او را گرفت و تا جایی که مردم به راحتی زیر بغل‌های او را می‌دیدند بلند نمود و پیش از آن که مردم متفرق گردند آیه «اکمال» نازل شد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: الله اکبر برای کامل شدن دین، تمام گردیدن نعمت و رضایت الهی با رسالت من و ولایت علی بن ابی طالب.»[7]

پی‌نوشت:

[1]. المعجم الکبیر، طبرانی، مکتبة الزهراء، موصل، ج 12، ص 237.
[2]. صحیح مسلم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 4، ص 2313.
[3]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 8، ص 289.
[4]. مفتاح النجا فی مناقب آل العبا، نسخه مخطوط، آیت الله سید علی میلانی، ج 8، ص 262.
[5]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 42، ص 228.
[6]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 8، ص 289.
[7]. مناقب علی بن أبی طالب خوارزمی، ص 80؛ به نقل از خلاصه عبقات الأنوار، سید حامد النقوی، مؤسسة البعثة، تهران، ج 7، ص 303.