پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ کلیسای مورمون (Mormon Church) در ششم آوریل 1830 میلادی در ایالات متحده آمریکا به دست جوزف اسمیت تأسیس شد. این کلیسا شاخه‌های کوچک و بزرگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها به نام کلیسای عیسی مسیح قدیسانِ آخرالزمان (The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints) آمریکا را مرکز خود قرار داده است.

جوزف اسمیت (متولد 1805 میلادی) در خانواده روستایی به دنیا آمد و دوران نوجوانی خود را در مزرعه به سر می‌برد تا اینکه بعد از مطالعات فراوان راجع به اعتقادات مسیحی و سردرگمی، از خداوند خواست تا او را هدایت کند. او مانند بسیاری از سران فرقه‌های مسیحی، مدعی شد خداوند بر او تجلی کرده و گفته است نباید از هیچ یک از کلیساها پیروی کند. اسمیت مدعی است که نوشته‌ای مکتوب بر الواح زرین، به او ودیعت داده شده است که شرحی از ساکنان نخستین قاره آمریکا و کمال انجیل پاپانی را در بردارد، اما زمان بیرون آوردن آن‌ها فرا نرسیده است. چهار سال بعد، الواح را استخراج و ترجمه می‌کند، اما اصل الواح، آتشی مقدس آن‌ها را از بین می‌برد. اسمیت در سال 1830 در حالی که بیست و پنج سال داشت، کتاب مورمون را به عنوان ترجمه الواح مذکور منتشر کرد. سرانجام در 1844 گروهی از آشوبگران اسمیت را ترور کردند.

عقاید مورمون‌ها

مورمون‌ها معتقدند که جوزف اسمیت وسیله‌ای است برای تحقق اراده خداوند در مورد نجات امت‌ها و رستگاری باقی‌مانده خاندان اسرائیل و رساندن کمال انجیل به همگان. جوزف اسمیت اصول عقاید مورمون‌ها را در فصل مواد ایمان از کتاب «مروارید گران‌بها» چنین شرح داده است:
«ما ایمان داریم که انسان‌ها به سبب گناهان خودشان مجازات خواهند شد و نه به سبب خطای آدم. ما ایمان داریم که از طریق کفاره عیسی مسیح همه بشریت می‌توانند با اطاعت از قوانین و مقررات انجیل نجات یابند. ما ایمان داریم به همان تشکیلاتی که در کلیسای آغازین وجود داشت، یعنی رسولان، انبیا، شبانان، معلمان، انجیل‌نویسان و غیره. ما ایمان داریم به موهبت زبان‌ها، نبوت، وحی، مکاشفات، شفا، فهم زبان‌ها، و... ما ایمان داریم به همه آن چه خداوند وحی کرده است و به همه آن چه اکنون وحی می‌کند، و ایمان داریم که او باز هم امور بسیار بزرگ و مهمی را درباره ملکوت خدا وحی می‌کند. ما ایمان داریم به معنای تحت‌اللفظی جمع شدن بنی‌اسرائیل و بازگشت ده قبیله و این که صهیون (اورشلیم جدید) در قاره آمریکا بنا خواهد شد و مسیح شخصاً بر زمین حکومت خواهد کرد و زمین نو خواهد شد و جلال فردوسی خود را دریافت خواهد کرد. ما ایمان داریم که برای اطاعت از قانون و احترام و حفظ آن، باید تسلیم پادشاهان، رؤسای جمهور، فرمانروایان و عالی جنابان باشیم.

موضوع کتاب مورمون

 قهرمانان کتاب مورمون یهودیانی هستند که اندکی پیش از ویرانی اورشلیم، در حوالی سال 600 ق.م از آن شهر بیرون آمده‌اند. آنان در ابتدا یک خانواده کوچک هستند و به تدریج قومی بزرگ می‌شوند. شخصیت اصلی کتاب «نافی» است که در آغاز از ماجراهای خود سخن می‌گوید. او و پدرش، لِحی، نبی هستند و به فرمان خدا پس از مسافرت در صحرا از تنگه برینگ به قاره آمریکا می‌روند. نافی خود را در هر حال تسلیم امر خدا می‌داند، اما برادرانش، لامان و لَموئیل، پیوسته بر او می‌شورند و از اوضاع شکایت دارند. از این رو، خداوند آن دو تن را لعنت می‌کند و پوستشان تیره می‌شود. مورمون‌ها سرخ‌پوستان آمریکا را که «لامانیان» می‌نامند، از نسل همین دو برادر (لامان و لموئیل) می‌دانند. در تمام کتاب تقابلی بین لامانیان بدکار (با پوست تیره) و نافیان درستکار (با پوست سفید) دیده می‌شود. گرچه انبیای کتاب مورمون برای تقویت ایمان مردم بسیار می‌کوشند، اما به تدریج ایمانشان کم می‌شود و نافیان بر اثر ضعف ایمان، در جنگ‌هایشان شکست می‌خورند و از بین می‌روند. مورونی آخرین مؤمن آنان است که الواح را برای آخرالزمان در جایی پنهان می‌کند.

دیدگاه‌های مختلف در باره کتاب مورمون

ادعا این است که کتاب مورمون کتابی الهی است و مطالب آن سخن خداست که جوزف اسمیت با ترجمه الواحی قدیمی که به وی ارائه شده، آن‌ها را به مردم رسانده است؛ مورمون‌ها چنین اعتقادی دارند. کتاب مورمون ساخته قریحه اسمیت است و او پیامبری دروغین، اما نویسنده‌ای تواناست. بیشتر کسانی که مورمون نیستند، در مقابل آن کتاب این گونه موضع می‌گیرند. کتاب مورمون تقلیدی است از کتاب‌های دیگر و اسمیت تنها مقلدی زبردست بوده است که آثار برخی از نویسندگان را مبنای کار خود قرار داده است.

مورمون‌ها و تعدد زوجات

به عقیده مورمون‌ها جوزف اسمیت در سال 1831 پس از پرسش از خدا در باره انبیایی که بیش از یک همسر داشته‌اند، اجازه تعدد زوجات یافت. او همسران بسیاری داشته است. گروه‌هایی مورمون‌ها را به سبب تعدد زوجات آزار دادند و سرانجام ویلفورد وودراف (Wilford Woodruff)، یکی از رؤسای بعدی کلیسای مورمون، طی «بیانیه اکتبر 1890» اعلام کرد که به دستور خداوند تعدد زوجات ممنوع شده است. ولی پس از این تاریخ باز هم تعدد زوجات گرچه کمتر از قبل ادامه یافت تا این که جوزف اف اسمیت، یکی دیگر از رؤسای کلیسای مورمون، در سال 1904 «بیانیه دوم» را داد. طبق این بیانیه هر کس بیش از یک زن بگیرد یا آشکارا از تعدد زوجات دفاع کند، از سوی کلیسا تأدیب و حتی تکفیر خواهد شد.

سازمان‌های حاکم بر کلیسا

ریاست عالیه: این هیئت سه‌نفره که قدرت، وظایف و مسئولیت‌های آن از سایر افراد در کلیسا بالاتر است، از یک رئیس و دو مشاور که او تعیین می‌کند، تشکیل می‌شود. این مقام کلیسایی در سال 1832 توسط اسمیت تأسیس شد و خود وی ریاست آن را به عهده گرفت. مورمون‌ها معتقدند که پطرس، یعقوب و یوحنا نیز چنین هیئتی را به ریاست پطرس تشکیل داده بودند. اعضای کلیسا در انتخاب این افراد نقشی ندارند و معتقدند که آنان اقتدار خود را از خداوند دریافت کرده‌اند، ولی با رأی خود ایشان را تأیید می‌کنند.
شورای دوازده رسول: این شورا دومین مقام حاکم بر کلیساست و اعضای آن را ریاست عالیه برمی‌گزیند. وظیفه این شورا گسترش و تقویت کلیسای مورمون است. هنگامی که ریاست عالیه به سبب درگذشت رئیس منحل می‌شود، شورای دوازده رسول تا زمان تشکیل ریاست عالیه جدید کلیسا را اداره می‌کند.
شورای هفتاد نفره: فعالیت‌های این شورا زیر نظر شورای دوازده رسول است. همه اعضای گروه‌های فوق و کشیش‌های کلیسای مورمون مرد هستند. زنان اجازه کشیشی ندارند، ولی می‌توانند با عضویت در نهادهای زیر، در خدمت به کلیسا مشارکت داشته باشند.
انجمن اعانه: برای کمک رسانی در سطح جهانی با بیش از سه میلیون عضو در دنیا.
سازمان زنان جوان: اعضای این سازمان دختران دوازده تا هجده ساله هستند.
سازمان ابتدایی: برای آموزش کودکانی که هجده ماه به دوازده سالگی آنان مانده است.
امروزه کلیسای مورمون در سرتاسر جهان حدود یازده میلیون پیرو دارد که اکثر آنان عضو کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخرالزمان با مرکزیت سالت لیک سیتی در ایالت یوتا هستند.

پی‌نوشت:

توفیقی ، فاطمه ، کلیسای مورمون ، فصلنامه هفت آسمان ، شماره شانزدهم