پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیعۀ امامیه در طول تاریخ با شیوه‌ها و روش‌های گوناگون در صدد گسترش معارف قرآنی برآمده و از این رهگذر، گسترۀ ادبیات و علوم قرآنی را پر برگ و بار ساخته است. هم‌چنین سعی کرده طبق شرایط زمانی هرگاه قرآن مورد هجوم بیگانگان و اهل‌کتاب قرار گرفته، از آن دفاع کند، ولی متأسفانه برخی از دشمنان مدت‌هاست که شیعه را به اعتقاد به تحریف قرآن متّهم می‌کنند؛ با این قرینه که چند نفر معدود و انگشت‌شمار، روایات تحریف را نقل کرده‌اند. اینان دیدگاه‌ها و اقوال و کلمات اکثریت قریب به اتفاق علمای شیعه را نمی‌بینند و از طرف دیگر از احادیث تحریف در کتاب‌های خود چشم می‌پوشند. لذا جا دارد این موضوع را بررسی کنیم تا روشن شود شیعۀ امامیه از این اتهام مبرّا می‌باشد.

ادلۀ نفی تحریف در آیات و سوره‌ها

ادلۀ نفی تحریف آن‌قدر، متین و قوی است که روایات دال بر تحریف قرآن را باطل می‌کند؛ به ویژه آن که این نوع روایات قابل خدشه نیز می‌باشند، چه از حیث سند و چه دلالت. اینک به برخی از آن ادله اشاره می‌کنیم:

1. حکم عقل

عقل بدیهی حکم می‌کند که قرآن کریم از هر گونه تغییر و تبدیل و تحریف مصون باشد، زیرا قرآن کتابی است که از همان روز‌های اوّل نزول، مورد توجه خاص امّت اسلامی بوده و آن را تقدیس و تعظیم نموده است و این جای هیچ گونه تعجب و تردید نیست، زیرا قرآن اولین مرجع و منبع در تمام شؤون دینی، سیاسی و اجتماعی مردم است. قرآن اساس دین و مبنای شریعت و رکن اسلام است و امکان ندارد دست تحریف به چنین کتابی برسد.

2. قاعده لطف

تحریف نشدن قرآن مقتضای قاعدۀ لطف الهی است. لطف عبارت است از انجام کاری که بنده را به طاعت نزدیک کرده و از معصیت دور کند. این معنا، به حکم عقل بر خداوند واجب است. شکّی نیست که قرآن سند اصلی برای اعتبار اسلام و نبوت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است. و اساس چنین دینی باید باقی بماند و ستون‌های آن محکم باشد و هیچ‌گاه در معرض هواهای نفسانی بدعت‌گذاران قرار نگیرد از این رو به دلیل قاعدۀ لطف، قرآن از تحریف مصون بوده و هست و این، خود یکی از جنبه‌های اعجاز قرآن کریم است.

3. آیات قرآن

چگونه تحریف در قرآن ممکن است در حالی که خداوند متعال حفظ و صیانت از آن را تضمین کرده است. در اینجا به دو نمونه از آیات اشاره می‌کنیم:

الف: « إنّا نحن نزّلنا الذّکر و إنّا له لحافظون ».[ حجر / 9 ] « ما خودمان ذکر « قرآن » را فرود آوردیم و خود نگهبان آن هستیم ».

این آیه از دو جمله تشکیل شده؛ در جملۀ اوّل کلمۀ تأکید « إنّ » و ضمیر « نا و نحن » نشانه قطعی و مسلّم بودن خبر است و برای بر‌طرف نمودن تردید منکرانی است که در آیات قبلی همین سوره به آن اشاره شده است. 

جملۀ دوم آیۀ شریفه با ذکر ادوات تأکید « إنّ و لام مفتوح » و نیز ضمیر جمع « نا » و وصف جمع در « حافظون » از نگهبانی و حفظ قطعی قرآن پس از نزول سخن می‌گوید. نحوۀ بیان این فراز نیز هر نوع تردیدی را می‌زداید. حفظ قرآن در این آیه به صورت مطلق و بدون هیچ قیدی بیان شده است. بنابراین شامل حفظ آن از هر نوع تحریفی است. و از آنجا که وعدۀ خداوند تخلّف ناپذیر است « إنّ الله لا یخلف المیعاد »[ رعد / 31 ]، پس حفظ قرآن نیز قطعی است.

ب: « لا تحرّک به لسانک لتعجل به * إنّ علینا جمعه و قرآنه ».[قیامت / 16 ـ 17 ] « ( ای رسول خدا در حال وحی ) با عجله زبان به قرائت قرآن مگشای که ما خود قرآن را جمع و حفظ کرده و به تو فرا‌خوانیم ». از این آیه عدم تحریف قرآن به خوبی استفاده می‌شود.

4. احادیث

از جمله ادله‌ای که دلالت بر عدم تحریف قرآن و نفوذ ناپذیری آن دارد، روایات است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

الف: حدیث ثقلین: پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « همانا من در میان شما دو چیز گران‌بها می‌گذارم: یکی کتب خدا و دیگری عترتم اهل‌بیتم؛ اگر به این دو تمسک کنید هرگز، بعد از من گمراه، نخواهید شد ».[1]

این حدیث دلالت دارد بر اینکه قرآن کریم در عهد پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) تدوین شده است؛ با جمیع سوره‌ها و آیاتش، و گرنه اطلاق اسم « کتاب » بر آن صحیح نخواهد بود. و نیز دلالت دارد بر حفظ و بقای قرآن تا روز قیامت تا بتواند با همراهی عترت سبب هدایت امّت اسلامی گردد.

ب: احادیث فراوان از اهل‌بیت ( علیه السّلام ) صادر شده که به سلامت قرآن از تحریف با صراحت یا به اشاره دلالت دارد. از جمله حدیثی که در اصل حسین بن عثمان از امام صادق ( علیه السّلام ) نقل شده که حضرت فرمود: « ما بین الدّفتین قرآن ».[2] « آنچه که بین دو جلد است قرآن می‌باشد (بدون کم و زیاد ) ».

بخشی از نامۀ امام باقر ( علیه السّلام ) که به یکی از یاران خود به نام « سعد الخیر » نوشته چنین آمده است: « ... و کان من نبذهم الکتاب أن أقاموا حروفه و حرّفوا حدوده ».[3] « از جمله بی اعتنایی آنان به قرآن این است که الفاظ قرآن را به پا داشتند، ولی حدود و معارفش را تحریف کردند ».

عبارت امام ( علیه السّلام ) دلالت دارد بر اینکه در الفاظ قرآن تحریفی صورت نگرفته است.

5. اعجاز قرآن

قرآن کتاب اعجاز است و هیچ کس نتوانسته است تا کنون آیه‌ای مثل آن را بیاورد، همان‌گونه که آیات قرآن نیز به آن اشاره کرده است. حال اگر در قرآن تحریف راه داشته باشد، معنای آیات قرآن تغییر و تبدیل پیدا می‌کند و این، با اعجاز قرآن از نظر فصاحت و بلاغت سازگاری ندارد.

منابع:

[1]. وسائل الشیعه، ج 27، ص 34.
[2]. الاصول الستة عشر، ج 8، ص 13.
[3]. کافی، ج 8، ص 53.