پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از دیگر شبهاتی که پیروان وهابیت در مسائل فقهی به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌‎باشد که آیا بر مشروعیت تقیه دلیلی در قرآن و رفتار صحابه وجود دارد؟

پاسخ:

یکی از شیوه‌های مبارزاتی ائمه معصومین ( علیهم السّلام ) و تربیت شدگان مکتب اهل‌بیت ( علیهم السّلام ) با دشمنان اسلام، در عصر خفقان، شیوۀ « تقیه » یا مبارزه مخفی بوده است. در تاریخ مبارزات مذهبی و اجتماعی و سیاسی گاه پیش می‌آید که مدافعان حقیقت اگر بخواهند به مبارزه آشکار دست بزنند هم خودشان و هم مکتبشان به دست نابودی سپرده می‌‌شود و یا لااقل در معرض مخاطره قرار می‌گیرد؛ همانند وضع شیعیان امام علی (علیه السّلام ) در زمان حکومت غاصب بنی امیه. در چنین موقعی راه صحیح این است که نیروهای خود را به هدر ندهند و برای پیشبرد اهداف مقدس خود به مبارزات غیر مستقیم و یا مخفیانه دست بزنند و در حقیقت تقیه برای این‌گونه مکتب‌ها و پیروان آنها در چنین لحظاتی یک نوع تغییر شکل مبارزه محسوب می‌شود که می‌تواند آنها را از نابودی نجات دهد، و در ادامه مجاهدت خود پیروز گردند.

یکی از آیاتی که در قرآن، مشروعیت تقیه را اثبات می‌کند آیه‌ای است که دربارۀ داستان عمار و پدر و مادرش نازل شده است؛ آنگاه که عمار برای نجات جان خودش به ظاهر موافق مشرکین حرف زد، بعد از انجام این کار اظهار ناراحتی شدیدی می‌کرد که آیه‌ای نازل شد و کار او را مورد پسند خدا معرفی کرد.

قرآن چنین می‌فرماید: «من کفر بالله من بعد إیمانه إلّا من أکره و قلبه مطمئنّ بالإیمان ». [ نحل / 106 ] « کسی که پس از ایمان به خدا کفر ورزد ( به سزای عمل خود می‌رسد ) مگر کسی که از روی ناچاری و اجبار اظهار کفر کند، ولی قلبش به ایمان، قرص و محکم باشد».

در آیه دیگری می‌فرماید: «لا یتّخذ المؤمنین الکافرین أولیاء من دون المؤمنین و من یفعل ذلک فلیس من الله فی شیء إلّا أن تتقوا منهم تقاة و یحذّرکم الله نفسه و إلی الله المصیر ».[ آل عمران / 28 ] « روا نیست مؤمنان کافران را به جای مؤمنان ولیّ خود گیرند، و هر کس چنین کند پیوند خویش را با خداوند گسسته است؛ مگر اینکه خود را ( برای ایمنی از شر آنها ) در حصن و حفاظ تظاهر به قبول ولایتشان قرار دهید. خداوند شما را از مخالفت با خویش بر حذر می‌دارد و بازگشت همگان به سوی خدا است ».

مفسران اسلامی در شرح این دو آیه، همگی اصل تقیه را اصلی مشروع دانسته‌اند.

اصولا هر کس مطالعۀ مختصری در تفسیر و فقه اسلامی داشته باشد، می‌داند که اصل تقیه از اصول اسلامی است و نمی‌توان آیات فوق و نیز عمل مؤمن آل فرعون در کتمان ایمان خویش و اظهار خلاف آن را ( غافر / 28 ) نادیده گرفت و تقیه را به طور کلّی منکر شد.

آیات تقیه در مورد تقیه از کافران وارد شده، ولی ملاک آن، که همان حفظ جان و مال مسلمین در شرایط حساس و ناگوار است، اختصاص به کافران ندارد و اگر اظهار عقیده و یا عمل شخص بر وفق آن، در برابر فرد مسلمان نیز موجب خوف شخص بر جان و مال خویش باشد، تقیه در این مورد حکم تقیه از کافر را خواهد داشت این سخنی است که دیگران نیز به آن تصریح کرده‌اند.

رازی می‌گوید: مذهب شافعی این است که هرگاه وضع مسلمانان در میان خود همان حالتی را به خود گرفت که مسلمانان در میان کفّار ( حربی ) دارند، تقیه برای حفظ جان جایز است. همچنین تقیه منحصر به ضرر جانی نبوده و حتی ضرر مالی نیز مجوّز تقیه است.[1]

ابوهریره می‌گوید: من از پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) دو گونه تعالیم و دستورات دریافت کرده‌ام. برخی را در میان مردم منتشر کردم، ولی از نشر برخی دیگر خودداری کردم. چرا که، اگر انجام می‌دادم کشته می‌شدم.[2]

منابع:

[1]. تفسیر رازی: 8 / 13.
[2].محاسن التأویل: 4 / 82.