پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب ـ از دیگر شبهاتی که پیروان وهابیت در مسائل فقهی به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌باشد که چرا شیعیان در اذان و اقامه، ذکر « حی علی خیر العمل » را اضافه می‌کنند؟

پاسخ:

کسی که مطالعه‌ای در کتب سیره و تاریخ و حدیث داشته باشد پی به اسامی عده‌ای از صحابه و تابعین و تابعین تابعین و اهل‌بیت رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌برد که همگی در اذان خود « حی علی خیر العمل » را قرائت می‌کرده‌اند. اینک به اسامی برخی از آنان به صورت فهرست‌وار اشاره می‌کنیم:

الف: در « کنز العمال » آمده است: « بلال همیشه در اذان صبح « حی علی خیر العمل » می‌‎گفت ».[1] پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « بهترین اعمال شما نماز است. آنگاه امر کرد بلال را تا در اذان « حی علی خیر العمل » بگوید ».[2]

ب: امام مؤید بالله زیدی در کتاب « شرح تجرید » به سند خود از امام علی ( علیه السّلام ) نقل می‌کند که فرمود: از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم که می‌فرمود: « بهترین اعمال شما نماز است. آنگاه بلال را امر تا در اذان « حی علی خیر العمل » بگوید ».[3]

ج: حافظ علوی زیدی به سند خود از ابی رافع نقل کرده هرگاه رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در اذان به « حی علی خیر العمل » می‌رسید، « لا حول و لا قوة الّا بالله » می‌گفت.[4]از طرفی دیگر در عصر خلیفه دوم، « مصلحت اندیشی » از رواج بیشتری برخودار بود چه بسا مصلحت اندیشی، بر حکم خدا و قرآن و سنت مقدم می‌شد؛ فلذا جمله « حی علی خیر العمل » که از فصول قطعی اذان بوده است و مؤذنان در عصر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و مدتی پس از آن حضرت، این جمله را ضمن فصول دیگر می‌گفتند؛ بعد از مدتی به علت و یا عللی از اذان حذف گردید.

علمای امامیه به تبعیت از ادله‌ای که از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) و اهل‌بیت ( علیهم السلام ) به آنها رسیده اتفاق نظر دارند که « حی علی خیر العمل » جزء اذان و اقامه است.

الف: سید مرتضی در الانتصار می‌گوید: از جمله اموری که مختص به امامیه است این است که در اذان و اقامه بعد از « حی علی الفلاح » « حی علی خیر العمل » گفته می‌شود، و علت این مسئله، اجماع امامیه است.[5]

ب: صاحب جواهر می‌فرماید: بنابر قول اشهر نزد ما از حیث فتوا و‌ لو شهرت روایی عظیم نباشد تا ادعای اجماع با آن ممکن باشد « حی علی خیر العمل » جزء اذان است.[6]

ج: علامه حلی می‌گوید: اهل‎‌سنت همگی از گفتن حی علی خیر العمل منع کرده‌اند، ولی امامیه بر استحباب آن به دلیل تواتر آن از ائمه ( علیهم السّلام ) اتفاق نظر دارند.[7]

بنابراین نباید در اصل مشروعیت این فصل از اذان شک کرد. در واقع کسانی که آن را از فصول اذان حذف کرده‌اند، باید علت آن را بیان کنند. که متأسفانه این کار جز « مصلحت اندیشی شخصی » دلیل دیگری نداشته است.

منابع:

[1]. کنز العمال، ج 8، ص 342.
[2]. البحر الزخار، ج 2، ص 191.
[3]. جواهر الأخبار و الأثار، ج 2، ص 191.
[4]. الاعتصام، ج 1، ص 289.
[5]. الانتصار، مسأله 35.
[6]. جواهر الکلام، ج 9، ص 81 و 82.
[7]. تذکرة الفقهاء، ج 3، ص 42.