پایگاه جامع فرق و ادیان و مذاهب_ به گزارش خبرگزاری رسا ـ کتاب علی‌نامه کهن‌ترین منظومه حماسی شیعی به تصحیح محمدرضا شفعی کدکنی و محمد امید سالار از سوی انتشارات میراث مکتوب منتشر شده است.

علی نامه، کهن‌ترین منظومه حماسی شیعی شناخته شده از نیمه دوم قرن پنجم هجری است و موضوع آن جنگ های جمل و صفین و مناقب و معجزات و کرامات حضرت علی علیه السلام است که شاعری شیعه اثنی عشری به نام ربیع، آن را در بیش از یازده هزار بیت در بحر متقارب مثمن محذوف (مقصور) سروده و در ماه ذی حجه سال 482 هجری به پایان آورده است.

دست­نویس منحصر به فرد علی نامه متعلق به کتابخانه موزه قونیّه(ترکیه) است. کتابت این نسخه در اواخر قرن ششم و یا هفتم و هشتم حدس زده شده است. چاپ عکسی منظومه علی نامه با مقدمه دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود امیدسالار به همت مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری نهادهای دیگر به نحوی مطلوب در سال 1388 انتشار یافت.

علی‌نامه چیست؟

«علی نامه» نخستین تجربه شعر حماسی شیعه اثنی‌عشری است که هم از نظر قدمت تاریخی حماسه‌های شیعی و هم از نظر دربرداشتن نوادر لغات و ترکیبات فارسی کهن، در کمال اهمیت است. اما این اثر ارزشمند، تاکنون گمنام مانده و در کتب تاریخ ادبیات فارسی به آن اشاره‌ای نشده است. این کتاب حماسی، منظومه‌ای است بازمانده از قرن پنجم که تنها 60 سال پس از خلق نام دارد، «ربیع» شاهنامه به مقابله با آن برخاسته، و یا به تعبیر بهتر به استقبال شاهنامه رفته است. شاعر این منظومه 11 هزار بیتی که «ربیع» نام دارد ضمن احترام به فردوسی و اثر هنریاش، شاهنامه را غیر واقعی می‌داند و در مقابل آن « حماسه‌ای راستین ». آن هم در قالب جنگ‌های امام علی بن ابیطالب علیه السلام را ارائه می‌کند.

مآخذ تاریخی علی نامه

مأخذ تاریخی ربیع روایات«ابومخنف لوط بن یحیی»  است که دو کتاب درباره جنگ‌های«جمل» و «صفین» داشته است. با این، که این کتاب‌ها به ما نرسیده است، از دیگر روایات و قرائن مختلف می‌توان دانست که شاعر علی‌نامه تا حدودی به متن تاریخ وفادار بوده است و به این لحاظ شعر او در باب تاریخ جنگ‌های جمل و صفین کتابی ارزشمند به حساب می‌آید.

به اعتقاد کارشناسان، زبان شعر در این منظومه نیز بسیار کهن است و گنجینه‌ای است از واژگانی که امروز مهجور و فراموش شده‌اند و حتی در کتب همان عصر هم به سختی می‌توان مشابهتی برای آنها یافت. این کتاب به لحاظ دستوری و شیوهای بیانی نیز نکاتی در خور توجه در این منظومه یافت می‌شود.

وزن و عروض و قافیه علی نامه

ربیع این منظومه را در بحر متقارب یعنی همان وزن حماسی زبان فارسی سروده است؛ لذا وزن منظومه علی‌نامه دقیقا همان وزن است. شاعر عروض را در حد عصر خود می شناسد و به آن پایبند است؛ اما «فعولن فعولن فعولن فعل » شاهنامه فردوسی یعنی برخی ویژگی‌های سبکی از یک‌سو و اشتباهات کاتب نسخه‌نویس از سویی دیگر سبب شده تا در برخی صفحات منظومه خطای فاحش عروضی دیده شود و برخی ابیات نیز کاملا موزون نباشد.

اهمیت تاریخی ادبی علینامه

خود شاعر می‌گوید، علی‌نامه را به تقلید و در جواب شاهنامه سروده است و با توجه به فاصله زمانی اندکش با فردوسی و این که اولین کسی است که شاهنامه را استقبال کرده و جواب داده در اوج اهمیت است. فردوسی در سال 420 رحلت کرده است و علی­‌نامه در سال 482 سروده شده است.

مرا زنده کرد «علی‌نامه»

حجت الاسلام رسول جعفریان در بیان خاطره خود از دیدار با آیت الله العظمی سیستانی، به بیانات ایشان درباره کتاب علی نامه پرداخت و اظهار رضایت زیاد این مرجع بزرگ تقلید را از چاپ این نسخه نفیس که نخستین تجربه شعر حماسی شیعی است را اینگونه توصیف کرد: « آیت الله سیستانی از چاپ  علی نامه  ستایش کردند و فرمودند من کتاب زیاد می‌خوانم اما این کتاب را کنار دستم گذاشته‌ام. این کتاب مرا زنده کرد. از مقدمه آن تعریف کردند و فرمودند که من با پدر آقای شفیعی کدکنی آشنایی داشتم. سپس برخی از نکات مقدمه را بیان کرده و از این که احتمال داده شده که اشعاری بعدا اضافه شده از محققان آشنا به این متون خواستند که روی متن کار کنند که کدام یک اصل و کدام یک الحاقی است. تأکید ایشان این  بود که یک همچنین کتابی بعد از پنجاه سال از تألیف شاهنامه بسیار اعجاب دارد.»

گفتنی است کتاب علی‌نامه برای دانلود به تازگی به سایت قائمیه افزوده شده است.[1]

برای دانلود علی نامه کلیک کنید.

برای دانلود علی نامه با فرمت‌های apk :دانلود کتاب به فرمت apk برای موبایل و تبلت اندروید نسخه 2 و  2به بالا و  ghm :دانلود کتاب به فرمت ghm برای درج در بازار موبایل های اندروید، آی او اس و ویندوز فون و jar :دانلود کتاب به فرمت jar برای موبایل های قدیمی مانند جاوا و سیمبین و  epub :دانلود کتاب به فرمت epub برای استفاده در سیستم های مختلف  و pdf :دانلود کتاب به فرمت pdf برای استفاده در سیستم های مختلف با کیفیت بالا و html :دانلود کتاب به فرمت html برای استفاده در سیستم های مختلف کلیک کنید.

پی‌نوشت:

[1]. خبر گذاری رسا