پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در ابتداء و به عنوان مقدمه باید متذکر شویم که سلفی ها برای ستایش صحابه و اعتقاد به الگو قرار دادن بی چون و چرای همه آنها بعضی از آیات قرآن مجید را دستاویز خود قرار داده‌اند که اشاره به تعریف و یا بیان فضیلتی برای بعضی صحابه در یک مقطع خاص دارد. ما در این مقال به نکته‌ای اشاره خواهیم کرد و آن اینکه برای تعریف و تمجید از یک شخص و یا یک گروه، نباید به صورت گزینشی عمل کرد و فقط تعریف‌های گفته شده برای ایشان را مطرح کرد و اگر چنانچه نکوهشی از ایشان هم آمده باید بیان شود تا در نهایت صلاحیت آن فرد و یا گروه مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.

ما در اینجا توجه سلفیون و وهابیت که تمامی صحابی پیامبر را واجد الگو شدن و مصون از خطا و اشتباه می‌دانند، به ذکر آیه‌ای از قرآن مجید جلب می‌کنیم.

خداوند در قرآن مجید می‌فرماید: «وَ إِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَيْهَا وَ تَرَكُوكَ قَائِمًا ۚ قُلْ مَا عِندَ اللَّـهِ خَيْرٌ مِّنَ اللَّـهْوِ وَ مِنَ التِّجَارَةِ ۚ وَ اللَّـهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ [جمعه/11]؛ ترجمه: (هنگامی که داد و ستد یا سرگرمی و لهوی را می‌بینند، از طرف تو پراکنده می شوند و به سوی آن می روند و تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند. بگو آنچه نزد خداست بهتر از سرگرمی و تجارت است و خداوند بهترین روزی دهندگان است).

شان نزول این آیه را مفسران چنین بیان کردند که: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم مشغول خطبه‌های نماز جمعه بودند ناگهان کاروان بازرگانی که از شام آمده بود با کالاهای متعدد، وارد مدینه شد. در این هنگام اکثریت قریب به اتفاق حاضران، جایگاه نماز را ترک کرده و برای خرید کالاهای تازه رسیده شتافتند و از نمازگزاران فقط 11 نفر و به قولی 8 نفر باقی ماندند و بقیه جایگاه را ترک کردند.(1)

حال با توجه به اینکه این افراد همگی در محضر پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم بودند و جزء صحابی ایشان شمرده می‌شوند آیا می‌توان با این نکوهش صریح قرآن نسبت به آنان، باز هم ایشان را عادل و الگویی صالح برای جامعه اسلامی معرفی کرد؟

بنابر این باید معیار ما برای الگو از سلف صالح، صرف صحابی بودن نباشد. چرا که همه ایشان صلاحیت این مهم را ندارند و نمی‌توانند الگوی مناسبی برای ما باشند.

منبع:

1. مجمع البیان ج 5 ص 287