دشمنان شیعه همواره تلاش نموده اند تا انشعابات شیعی را به عنوان دلیلی بر سستی تشیع عنوان کنند ، لذا سعی کرده اند تا با تکثیر فرق شیعه آنان را هفتاد و ملت معرفی نمایند و نهایتا نتیجه بگیرند که فرقه ناجیه در مقابل کل شیعه است

اما با مراجعه به کتب ملل و نحل مشخص می شود که بسیاری از این فرقه های ساختگی وجود خارجی ندارند و بسیاری دیگر نیز تعداد طرفدارانشان به کمتر از انگشتان دست می رسید، که این تعدد را می توان از جهات مختلف در اهل سنت نیز مشاهده نمود.

یکی از فرقه های به اصطلاح منشعب از شیعه ، فرقه زیدیه می باشد ، که در طول چهارده قرن همواره وجود داشته اند اگر چه فراز و نشیبهایی در این فرقه دیده می شود. اما نمی توان فرقه زیدیه را تنها منشعب از شیعه دانست و مدعی شد که آنان منشعب از اهل سنت نیستند؟

اگرعقاید و افکار و فقه زیدیه مورد مطالعه قرار گیرد به وضوح مشاهده می شود که زیدیه  فرقه ای هستند که از جهاتی منشعب از شیعه هستند ولی از جهات دیگر منشعب از اهل سنتند به قول منطقی ها نسبت زیدیه به شیعه و سنی عموم و خصوص من وجه است.

بسیاری از زیدیه امامت ابابکر و عمر را  مشروع می دانند (1) و بسیاری نیز امامت مفضول با وجود افضل را پذیرفته اند (2)

اگر اینان واقعا منشعب از شیعه باشند باید ، حضرت علی علیه السلام را به عنوان خلیفه بلافصل بشناسند و بعد از ایشان نیز حسنین علیهما السلام را جانشینان آن حضرت بدانند ، لذا کسانی که خلافت عمر و ابابکر را پذیرفته اند  را نمی توان منشعب از گروهی دانست که ابابکر و عمر را قبول ندارند

به عبارت دیگر اسلام به دو گروه منشعب شده است شیعه و اهل سنت ، شیعه کسانی هستند که حضرت علی علیه السلام را خیلفه بلافصل می دانند و اهل سنت ابابکر را جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می دانند ، حال چطور می شود گروهی را منشعب از شیعه دانست درحالیکه به عقب برگشته اند و خلافت شیخین را پذیرفته اند

علاوه بر اینها زیدیه ، به مذهب اعتزال که یکی از مذاهب کلامی اهل سنت است، نزدیکند (3) و در فقه نیز بعضا پیرو فقه حنفی می باشند (4)  زیدیه در استنباط احکام شرعی، مانند ابو حینفه اخذ به قیاس می کنند. این فرقه، اساس آراء شرعی را بر اجماع علمای امت اسلام می دانند (5)

پس نمی توان آنان را فقط منشعب از شیعه دانست ، کسانی که بعضا شیخین را مشروع می دانند و بعضا از ابوحنیفه در فقه تبعیت می کنند به اهل سنت نزدیکترند تا شیعه

به نظر می رسد درگیری آنان با خلفای عباسی ، و رهبری آنان توسط سادات به شائبه انشعاب آنان از شیعه کمک نموده است چه آنکه خلفای عباسی از طرفی می خواستند بر جمعیت زیاد اهل سنت حکومت کنند و از طرفی می خواستند قیامهای علویان که با رویکرد زیدی مذهبی انجام می یافت را سرکوب کنند و لذا نیاز داشتند تا آنان را منشعب از شیعه معرفی نمایند.

البته زیدیه وجوه اشتراکی با شیعه دارند ولی وجوه اشتراکشان با اهل سنت مانع از آن است که آنان را منشعب از شیعه بدانیم بلکه باید آنان را از جهاتی منشعب از شیعه و از جهاتی منشعب از اهل سنت دانست.

منابع :
(1). صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج2، صص95-93
(2) مشكور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامي، انتشارات آستان قدس رضوي، چاپ سوم، 1375، ص 216.
(3) نوبختی، فرق الشیعه، ص90
(4) المذاهب الاسلامية، ص 241.
(5) مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص218 و صابری، تاریخ فرق اسلامی جلد2، ص89-80