پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ یکی از مبانی جریان قرآنیون این است که گفتارها و رهنمود‌های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را مختص به دوران ایشان می‌دانند و می‌گویند این گفتارها سایر دوره‌ها را در بر نمی‌گیرد. آنها معتقدند که اطاعت از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اطاعتی است مقیّد و منحصر به دوران ایشان و امتثال احکام او از دوران حیاتش فراتر نمی‌رود و این باب پس از وفات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بسته شده است: «ان طاعة الرسول کانت طاعة مقیدة بزمنه»؛ [1] «همانا اطاعت از قول رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله مقید به زمان آن حضرت است».

«احمد صبحی منصور» که از جمله رهبران معنوی قرآنیون در جهان عرب است، در این رابطه می‌نویسد: «اجتهاد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در اِعمال و تطبیق احکام و نصوص شرعی تابع امکانات بشری و شرایط زمانی و مکانی و مردم پیرامونش بوده است و بسیار واضح است که آن شروط با شروط زمانی و مکانی عصر ما گوناگون است و در نتیجه، اجتهاد آن حضرت در آن زمان و برای مردم آن عصر صورت گرفته و نمی‌تواند برای ما و مردم بعد از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، الزام‌آور باشد.» [2]

اما مفسرین قرآنی در نقد این شبهه و ادعای قرآنیون در بیانی ذیل آیه: «وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ»؛ [3] «و بدانید رسول خدا در میان شماست؛ هرگاه در بسیاری از کارها از شما اطاعت کند، به مشقّت خواهید افتاد». رسالت حضرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را رسالتی ابدی و جهانی معرفی کرده و بر همه‌ زمانی و همه مکانی و شمول ابدی آن بسیار تأکید می‌نمایند. [4]

 آیت‌الله مهدوی کنی نیز در این باره می‌فرمایند: «در خصوص عبارت (أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ) باید توجه داشت که آنچه در آیه کریمه مورد توجه واقع شده، رسالت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله است نه حضور جسمانی ایشان؛ لذا آیه نفرموده: (ان فیکم محمد)، بلکه (رسول‌الله) بودن موضوعیت دارد و این حضور به‌ عنوان رسول در حال حاضر نیز جاری است. اگر به‌ عنوان (رسول‌الله) «به پیامبر اکرم) صلی‌الله‌علیه‌وآله نگاه کنیم، در زمان حاضر نیز ایشان رسول‌الله هستند و خطاب نیز به همه امت اسلامی است؛ چون رسالت رسول‌الله، جهانی و ابدی است؛ بنابراین پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله از جهت رسالت در زمان حاضر نیز در بین ما وجود دارند. رسالت ایشان به طور مجزا و در کنار قرآن کریم باقی است.» [5]

 نقد دیگری که به این مدعای قرآنیون وارد است این که خداوند متعال در قرآن کریم وظیفه مهم تفسیر و تبیین کتاب خود قرآن را بر عهده رسول خودش گذاشته و فرموده: «وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَییّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکّرُونَ»؛ [6] «و ما این ذکر [= قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به‌سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن‌سازی؛ و شاید اندیشه کنند!» بدیهی است که واژه (الناس) در آیه مقیّد به کسانی نیست که معاصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده‌اند و یا اختصاصی به مردم مکه و مدینه ندارد، بلکه همه مردم تا روز قیامت را شامل می‌شود و حجیت کلام آن حضرت را برای تمام مردم شامل می‌گردد. طبق دلالت آیات قرآنی، دستورها و سنّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله همان فرمان و سنّت خداوند متعال است.

پی‌نوشت:

[1]. خادم حسین الهی بخش، القرآنیون و شبهاتهم حول السنه، ص233.
[2]. صبحی منصور، احمد، القرآن کفی مصدرا للتشریع الاسلامی، ص77.
[3]. سوره مبارکه حجرات، آیه7.
[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج22، ص170.
[5].مهدوی کنی، محمدرضا، تفسیر سوره مبارکه حمد، ص26. تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست(جانی‌پور) و نادر جعفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
[6]. سوره مبارکه نحل، آیه 44.