پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ علی‌محمد شیرازی (ملقب به باب) فرزند محمدرضا (پسر ابوالفیح) و فاطمه بیگم در اول محرم 1235 ق در شیراز به دنیا آمد. او در جوانی مؤسس فرقه‌ای به نام بابیه یا بابیت شد که ادعا داشت خود، امام زمان، پیامبر جدید و ناسخ دین اسلام است.[1]

هرچند که علی‌محمد باب، دو مرتبه ناچار به توبه و تکذیب ادعاهای خود شد،[2] اما فتنه‌هایی که به واسطه جریان او در ایران به راه افتاد، سه جنگ داخلی را به کشور تحمیل کرد.[3] تحلیل منطقی از اوج‌گیری فتنه بابیت در ایران به رغم داشتن رهبری سُست عنصر، گمان‌ها را بر نقش داشتن عوامل خارجی در ماجرای بابیت دوچندان می‌کرد.

چنانکه بنابر اسناد تاریخی، اندکی پس از استقرار کمپانی ساسون در بمبئی و بوشهر و پیش از پیدایش بابیت در سال 1839 میلادی، جمعی از یهودیان ساکن ایران بدون هیچ‌گونه فشاری به صورت دسته‌جمعی مسلمان شدند. گروهی از این یهودیان تازه مسلمان شده، با پیدایش بابیت به آن فرقه پیوستند و بعدها نقش مؤثری در گسترش بهائیت ایفا کردند.[4]

جالب آنکه خاندان مادری علی‌محمد شیرازی (که او نیز به واسطه فوت پدر به این خاندان منتسب می‌شد) به واسطه‌ی تجارت تریاک (با بمبئی و بنادر چین و همکاری با کمپانی انگلیسی)، از سوی حسینعلی‌بهاء به افنان ملقب شدند.[5] یعنی خاندان باب، ارتباط مستقیمی با کمپانی استعمار انگلیس داشتند؛ کمپانی که علی‌محمد شیرازی پیش از انحرافاتش در آن مشغول به کار بود.

اما جدای از قرائن و شواهدی که نقش استعمار در جریان بابیت را پررنگ می‌سازد، جالب است بدانیم، اولین کسی که تهمت انگلیسی بودن را به جریان بابیت زد، عبدالبهاء دومین پیشوای بابیت بود. با آنکه بهائیت خود برخواسته از بابیت بود، اما دومین پیشوای بهائیت برای مقابله با دیگر جریان بابی رقیب خود، به جانشین واقعی علی‌محمد شیرازی (پیشوای ازلیه و برادر پیامبرنمای بهائیت)، تهمت انگلیسی بودن را زد.

در واقع این عبدالبهاء بود که برای اولین‌بار اتهام انگلیسی بودن را نثار عموی خود از رهبران بابیه و صبح ازل کرد و نوشت: «جناب میرزا یحیی بعد از شهادت حضرت أعلی (علی‌محمد شیرازی) احباب را امر بر تحریک فتنه نمود و خود تاج درویشی بر سر نهاد و کشکول فقر بدست و پوست طریقت به دوش از مازندران به این وضع فرار نمود.... چون جمال مبارک (حسینعلی نوری) مراجعت فرمودند (از تبعید برگشت) و اعلاء کلمة الله فرمودند (ادعای پیامبری کرد) و سفر اسلامبول (ترکیه) شد و صیت (آوازه) و صوت حق جهانگیر گشت و خوف و خطر نماند، هرکس از پس پرده برون آمد و میدانی یافت و جولانی کرد، کسی نگفت که ای شهسوار (دلیر) میدان قبریس (قبرس) و متظلّل (سایه گیرنده) در ظلّ (سایه) انگلیس، تا به حال کجا بودی یازده سال بغداد در چه حُفره خزیده بودی، بعد از شهادت حضرت أعلی روحی له الفداء چه نصرتی شد و چه استقامتی ظاهر گشت...».[6]

آری؛ پس اینکه تشکیلات بهائیت امروزه مدعیست ارتباط بابیت و بهائیت با استعمار و حمایت استعمار از این فرقه‌ها، تهمتی است که توسط روحانیون شیعه برای اولین‌بار مطرح شده، ادعایی کاملاً غلط است. چرا که برای اولین‌بار این پیشوای بهائیت بود که تهمت حمایت انگلیس از بابیت اصیل و صبح ازل را مطرح کرد.

پی‌نوشت:
[1]. جهت مطالعه بیشتر، بنگرید به مقاله: توجیه تبدُل ادعاهای علی‌محمد باب!
[2]. ر.ک: اشراق خاوری، مطالع الأنوار (تلخیص تاریخ نبیل زرندی)، مؤسسه ملّی مطبوعات امری، بی‌تا، ص 126-135؛ ابوالفضل گلپایگانی، کشف الغطاء، چاپ ترکستان: بی‌نا، بی‌تا، ص 205-204.
[3]. جنگ قلعه طبرسی (1265 ق)، جنگ نیریز (1266 ق) و جنگ زنجان (1266 و 1267 ق).
[4]. ر.ک: عبدالله شهبازی، جستارهایی از تاریخ بهائی گری در ایران، ص 20.
[5]. عبدالله شهبازی، مقاله خاندان باب و تجارت تریاک.
[6]. عباس افندی، منتخباتی از مکاتیب، آلمان: لجنه ملّی نشر آثار امری، 2000 م، ج 4، ص 211.