پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ قمه‌ زنی مراسمى است كه در بعضى شهرها و بلاد شيعى و توسط برخى از عزاداران امام حسين علیه‌السلام اجرا می‌شود. شركت كنندگان در اين مراسم، ابتدای صبح روز عاشورا با پوشيدن لباس سفيد و بلندى همچون كفن، به صورت دسته جمعى قمه بر سر می‌زنند و خون از سر بر صورت و لباس سفيد جارى می‌شود. بعضى هم براى قمه زنى نذر می‌كنند، برخى هم چنين نذرى را درباره كودكان خردسال انجام می‌دهند و بر سرِ آنان تيغ می‌زنند، تا از محل آن، خون جارى گردد؛ عملی که نه تنها دلیلی بر جواز آن وجود ندارد، بلکه دلایل مختلفی برای حرمت آن نیز وجود دارد.

ازجمله دلایلی که می‌توان برای اثبات حرمت و عدم جواز قمه‌زنی به آن استناد کرد، این موارد است:

عدم وجود دلیل بر جواز آن؛
از منابع فقهی، جواز قمه‌زنی اثبات نمی‌شود، چه رسد به استحباب آن؛ زیرا ادله‌ای که قائلین به جواز این‌گونه از اعمال ارائه می‌دهند، منحصر در دو دسته روایت است. در یک دسته از روایات، عنوان «جزع» و در دسته دیگر عنوان «لطم» به کار رفته است. قمه زنی شامل هیچیک از عناوین جزع و لطم نمی‌شود، زیرا مطابق آنچه که در تعریف این عناوین آمده است، عنوان جزع به معنای بی‌صبری و بی‌تابی است که شامل اموری همچون صدا به واویلا و شیون بلندکردن، لطمه زدن به صورت و سینه و مانند آن است و شامل کوبیدن یک شیء خارجی همانند شمشیر بر فرق خود نمی‌شود و لطم نیز به معنای زدن کف دست به صورت و سایر اعضای بدن است و شامل کوبیدن شمشیر بر فرق نمی‌شود.[1]

مقام معظم رهبری مدظله‌العالی فرموده‌اند: «قمه زنی، سنتی جعلی و از اموری است که مربوط به دین نیست؛ ... قطعاً یک خلاف و بدعت است»[2] و همچنین فرموده‌اند که: «قمه‌زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی، از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‌شود و سابقه‌ای در عصر ائمه علیهم‌السلام و زمان‌های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم علیه‌السلام در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود. بنابراین در هیچ حالی جایز نیست».[3]

وهن مذهب و هتک حرمت عزاداری؛
اکنون تردیدی نیست که شکافتن سر با شمشیر و کاردهای بزرگ، بهانه به دست دشمنان اسلام و تشیع داده و آنها با این بهانه، چنان تبلیغی بر ضد مکتب استدلالی و نجات‌بخش شیعه به راه می‌اندازند و چنان احساسات مخاطبان را تحریک می‌کنند که فرصتی برای اندیشیدن برای آنها باقی نمی‌ماند و بدین ترتیب مکتب تشیع را خرافی و بی‌منطق نشان داده و شیعیان را انسان‌های متوحش و خشونت‌ طلب معرفی می‌کنند و به همین دلیل است که آیت‌الله شهید مطهری در کتاب حوزه و روحانیت نیز به این مبحث پرداخته، می‌فرمایند: «قمه‌زنی در شرایط فعلی، هیچ دلیل عقلی و نقلی ندارد و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می‌گردد و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیر سؤال رفتن تشیع می‌گردد. از برنامه‌هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام حسین علیه‌السلام ندارند، تیغ، قمه و قفل زدن است؛ قمه زدن هم همین‌طور است. این کار، کارغلطی است. یک عده قمه‌ها را بگیرند، به سرهای خودشان بزنند و خون‌ها را بریزند که چه شود؛ کجای این حرکت، عزاداری است.»[4]

اضرار به نفس؛
شکافتن سر با شمشیر و کاردهای بزرگ و جاری ساختن خون از آن، ضرر قابل توجه جسمی بوده و می‌توان گفت جنایت بر نفس شمرده می‌شود و جایز نیست؛ چنانکه آیت‌الله خویی گفته است اگر قمه‌زنی و زنجیرزنی، با قلاب‌های فلزی که در ماه محرم انجام می‌گیرد، منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده ...، جایز نیست. مقام معظم رهبری نیز وارد کردن ضرر بدنی قابل توجه را جایز نمی‌دانند؛ معظم له در جواب استفتائی در مورد زنجیرزنی فرموده است: «اگر استفاده از زنجیرهای مزبور (زنجیرهای خاردار) باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جایز نیست. هر کاری که برای انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد، جایز نیست و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند».[5]

پی‌نوشت:
[1]. نجفی، زین العابدبن، فصلنامه دین و سیاست، شماره 17و18 پاییز و زمستان، ص5.
[2]. بیانات در دیدار جمعی از روحانیون کهگیلویه و بویراحمد، 17 خرداد ماه 1373.
[3]. اجوبه الاستفتاءات مقام معظم رهبری، س1461.
[4]. شهید مرتضی مطهری، حوزه و روحانیت، ج2، ص173.
[5]. اجوبه الاستفتاءات مقام معظم رهبری، س1460.

نویسنده: محسن زمانی