پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ صحیح بخاری یکی از کتاب‌های حدیث و جزء صحاح ستّه اهل سنت است که معتبرترین کتاب حدیث نزد اهل سنت محسوب می‌شود. این کتاب توسط ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخاری (متوفای ۲۵۶ هجری) گردآوری شده است. نام بخاری در حقیقت همان بخارایی است که در شهر بخارا متولد شد و در آن شهر سال‌ها زندگی کرد. خانواده‌ی وی اصالتاً ایرانی و پیرو مذهب زرتشت بودند و اولین کسی که از خانواده‌ی او اسلام آورد، جد پدرش «مغیره» بود که با واسطه‌ی «یمان جعفی»، استاندار بخارا، مسلمان شد و به این جهت به «جعفی» نیز مشهور شد.[1]

بخاری برای تألیف کتاب مهم خود (صحیح بخاری) شانزده سال وقت صرف کرد و احادیث آن را از میان ششصد هزار حدیثی که جمع آوری کرده بود برگزید.
صحیح بخاری در ۹۷ کتاب و ۳۴۵۰ باب تدوین شده و تعداد احادیث آن با احتساب احادیث تکراری به گفتهٔ ابن صلاح ۷۲۷۵ حدیث و با حذف مکرّرات، چهار هزار حدیث است.
به نظر بخاری، مجامع حدیثی مدوّنِ عصر او، بر احادیث صحیح و غیرصحیح مشتمل بود، از این‌رو تصمیم گرفت که احادیث صحیح را در کتابی گرد آورد. مشوق اصلی او در این کار، استادش اسحاق بن راهویه بود.
بخاری حدیثی را صحیح می‌دانست که محدثان نسبت به وثاقت راویان سند حدیث تا صحابه اتفاق نظر داشته باشند و سند آن نیز متصل و غیرمقطوع باشد.
اهمیت حدیث نبوی علی الخصوص معتبرترین آنها که صحاح سته نامیده می‌شوند، موجب شد که شروح مختلفی بر این کتب نوشته شوند که می‌توان به فتح الباری فی شرح صحیح بخاری، نوشته ابن حجر عسقلانی و عمدة القاری از عینی اشاره داشت.
بخاری چون کتابِ خود را به پایان رساند، آن را به بزرگان و ائمهٔ حدیث اهل سنت، مانند احمد بن حنبل، علی بن مَدینی و یحیی بن معین، عرضه داشت و آنها به صحّت و درستی آن، جز چهار حدیث، شهادت دادند.
صحیح بخاری نزد علمای اهل سنّت اهمیت و اعتبار خاصی دارد؛ اهل سنت در این امر اتّفاق نظر دارند که صحیح‌ترین کتاب پس از قرآن مجید، صحیح بخاری و پس از آن صحیح مسلم است.[2] ابن تیمیه، تئورسین وهابیت نیز معتقد است: «زیر آسمان بعد از قرآن، هیچ کتابی صحیح‌تر از کتاب بخاری و مسلم نیست.»[3]

اکنون در مجامع علمی اهل سنت، نظر غالب این است که صحیح بخاری در هاله‌ای از قداست است و کسی نمی‌تواند اعتبار این کتاب را زیر سؤال ببرد و اگر چنین کند با هجمه شدیدی مواجه می‌گردد.[4]
ابوالحسن مقدّسی می‌گوید: «هر یک از راویان احادیثِ صحیحین، از هرگونه عیب و نقص و انتقاد مبراست.»[5]
در مباحث علمی اهل سنت، تمامی احادیث صحیح بخاری را بدون تأمل پذیرفته و حتی تسلیم شدن در برابر احادیث این کتاب را از اصول ایمان و ارکان اسلام دانسته‌اند.[6]
ذهبی هنگام ذکر برخی احادیث صحیح بخاری می‌گوید: «اگر هیبت صحیح بخاری نبود، می‌گفتم که این احادیث ساختگی است.»[7]
جوینی می‌گوید: «اگر کسی قسم بخورد که تمامی احادیث صحیحین، مطابق با واقع و کلام رسول خداست، قسم او درست است و کفّاره‌ای بر او نیست.»[8]
بنابراین در احتجاج با اهل سنت، می‌توان به روایات صحیح بخاری احتجاج کرد و آنان به تبعیت از علمای خود، روایات این کتاب را صحیح شمرده و قبول می‌کنند؛ حتی وهابیون نیز که خود را از اهل سنت می‌شمارند، ادعای پذیرش تمام احادیث صحیحین را دارند.

پی‌نوشت:
[1]. «تبعیت از اسلام و اخراج از ازبکستان به علت فتوای مخالف علمای مسلمان»
[2]. مقدمة ابن الصلاح، ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن شهرزوری، ج1، ص18. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. مجموع الفتاوی، ابن تیمیه، ج18، ص74؛ «وأما كتب الحدیث ... ومسلم بعد القرآن.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. «تضعیف «ابوبکره» صحابی، از راویان صحیح بخاری»
«رد نظریه الاشقر و دفاع از عدالت صحابه و صحیح بخاری»
[5]. ارشادالساری فی شرح البخاری، قسطلانی، ج۱، ص۲۱.
[6]. اضواء علی السنة المحمّدیة، ابوریه، ص۳۰۵.
[7]. تهذیب التهذیب، ابن حجرعسقلانی، ج۸، ص۱۴۶.
[8]. شرح صحیح مسلم، نووی، ج۱، ص۱۲۷.