پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ واژه «تکفیر» یکی از الفاظی است، که در سالیان اخیر زیاد به گوش می‌رسد. گروه‌های جهادی و افراطی سلفی با تکفیر دیگر مذاهب اسلامی، منشأ ترویج خشونت در جهان اسلام شده‌اند. اما سؤالی که مطرح است، این‌که منشاء تکفیر در جهان اسلام چیست؟ آبشخور تکفیر از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
در پاسخ از این سوالات باید گفت: تکفیر پدیده‌ای نوظهور در جهان اسلام نیست، بلکه سابقه‌ای طولانی دارد. شاید بارزترین نمونه تکفیر در صدر اسلام، تکفیر امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) توسط گروهک خوارج باشد. بعد از آن افرادی از اصحاب حدیث، پدیده تکفیر را در جهان اسلام حفظ کردند. بربهاری یکی از آن افراد است، که با سخنرانی‌های او چند پدیده تکفیر در جهان اسلام رخ داد. وی مردم را از نوحه سرایی برای امام حسین (علیه السلام)  نهی می‌کرد و به کسانی‌که قصد برپایی مراسم نیمه شعبان را داشتند، حمله کرد؛ حتی مسجد براثا را تخریب و منازل و مغازه‌ها را جهت امر به معروف و نهی از منکر، تفتیش و تخریب می‌کرد و...[1]
در قرن هفتم هجری فرد دیگری از اصحاب حدیث، رخ عیان نمود، که در روشمند کردن تکفیر، نقش اساسی و مهمی ایفاء کرد. این فرد کسی نیست جز ابن تیمیه حرانی، که مبنای معرف شناسی خود را بر نقل‌گرایی و مخالفت با عقل پایه‌گذاری کرده بود.[2] وی با منحصر کردن توحید واقعی، به توحید عبادی، بسیاری از مسلمانان را که به انبیاء و صلحاء متوسل شده و تبرک می‌جستند، مشرک دانست و در یک فتوای افراطی، حکم به قتل و کشتار مسلمانانی داد که به قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و قبور افراد صالح توسل می‌جستند و از آن‌ها حاجت می‌خواستند.[3]
در قرن دوازدهم هجری محمد بن عبدالوهاب روش تکفیر را احیاء کرد، و در فتاوای متعددی، مسلمانان را به شرک و کفر متهم کرد، و حکم قتل آن‌ها را صادر کرد.[4] نهضت فکری محمد بن عبدالوهاب، در سال‌های بعدی، ادامه پیدا کرد و اکنون عربستان سعودی و وهابیت، به‌عنوان مهم‌ترین حامیان علمی و مالی تکفیر در جهان اسلام هستند. جریان‌های سلفی تکفیریِ زیادی، با پول عربستان سعودی و پشتیبانی مفتیان وهابی، به جانِ اسلام افتاده و جهان اسلام را به خاک و خون کشیده‌اند!
به‌امید آن روزی که جهان اسلام، در مقابل این پدیده زشتِ ضداسلام به پا خیزد، و این غده سرطانی را از جا کنده و به دور اندازد.

پی‌نوشت:

[1]. دائرالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل بربهاری.
[2]. سید مهدی علیزاده موسوی، مبانی فکری سلفیه و وهابیت، ج1، ص41-55
[3]. ابن تیمیه، زیاره القبور و الاستنجاء بالمقبور، دارطیبه، ریاض، بی تا، ص17.
[4]. محمّد بن عبد الوهّاب (م 1206)، كشف الشبهات، وزارة الشؤون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد، المملكة العربية السعودية، چاپ اوّل، 1418 هـ.ق، ص7.

نوسنده: حجه‌الاسلام مجتبی محیطی