پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ توسل از مقولاتی است که مسلمین به آن معتقد هستند؛ اما سَلَفی‌ها به‌صورت عام، و وهابیان به‌صورت خاص، از آن نهی کرده[1] و مسلمانانی را که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) یا یکی از اولیاء متوسل شوند، تکفیر می‌کنند.
تفکر ابن تیمیه در باب توسل، باعث رواج این عقیده در بین سلفیون شده است؛ ولی گویا وهابیان در دادن القابی چون مشرک و کافر، بر پدرشان ابن تیمیه نیز پیشی گرفته‌اند، زیرا ابن تیمیه توسل به دعای انبیاء و اولیاء را جایز می‌داند.
ابن تیمیه با استناد به فعل عمر، در توسل به عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در سالی که در مدینه خشک‌سالی شده بود، می‌گوید: عمر در آن سال قسم خورد، که روغن نخورد، تا این‌که باران بر مردم ببارد. وی به قبر عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) متوسل شد و گفت: بارالها! به حق عموی پیامبرت، بر ما باران نازل کن و باران نازل شد.[2] ابن تیمیه بعد از روایت این حدیث، می‌گوید: این حدیث از احادیث مشهوری است که جمع زیادی از صحابه، آن را نقل کرده‌اند؛ بنابراین توسل به این معنی جایز است، ولی توسل در این‌جا به معنای توسل به دعای عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، نه توسل به ذات عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) که جایز نیست.[3]
ابن تیمیه از سویی، چون توسل به ذات انبیاء و اولیاء را قبول ندارد و آن را شرک می‌داند و از سویی در این روایت صحیح، نمی‌تواند خدشه وارد کند، توسل را می‌پذیرد، اما با قیودی خودساخته، به گونه‌ای با الفاظ، بازی می‌کند، که مخاطب سردرگم شده، مجبور شود، سخن او را بپذیرد. او با بازی با کلمات، می‌گوید: مراد از توسل عمر به قبر عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) توسل به ذات عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) نبوده است، زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) افضل خلایق است و با وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله) دیگر نوبت به عمویش نمی‌رسد. بنابراین مشخص است که مراد، توسل به دعای عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) بوده است.
به هر حال ابن تیمیه با توجیهات فراوان و دلایل واهی، در صدد آن است، که یکی از مهم‌ترین اعتقادات مسلمین در رابطه با توسل به قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به بازی بگیرد، ولی با تمام تلاشی که در این مورد هزینه می‌کند، نمی‌تواند توسل به دعای پیامبر (صلی الله علیه و آله) را رد کند، زیرا بر هر مسلمانی که اندک بهره‌ای از هوش و خلاقیت داشته باشد، روشن است که توسل عمر به قبر عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) مانند توسل مردم عادی به قبور اولیاء و انبیاء است و هیچ تفاوتی ندارد، ولی سلفی‌ها، مردم مسلمان را به‌خاطر توسل به قبر بهترین مخلوق الهی، تکفیر کرده و آنان را محکوم به شرک و کفر می‌کنند.

پی‌نوشت:

[1]. آیا توسل به مرده شرک می‌باشد؟
[2]. «حَدَّثَنا الحَسَنُ بن مُحَمّد قالَ حدثَّنا مُحَمَّد بن عَبدِالله الاَنصاری، قالَ حَدَّثَنی أبی عبدِالله بن مثنّی عَن ثمامَةِ بن عبدالله بن انَس أن عمر بن خطاب کان إذا قحطوا استسقی بالعباس بن عبد المطلب فقال اللهم إنا کنّا نتوسل إلیک بنبینا فتسقینا وإنا نتوسل إلیک بعمّ نبینا فاسقنا، قال: فیسقون. از ثمامه بن انس نقل شده که عمر بن خطاب هر زمان گرفتار قحطی می‌شد، به‌وسیله عباس بن عبدالمطلب از خداوند طلب باران می‌کرد. خلیفه دوم دعا می‌کرد: (خدایا ما در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، همیشه به ایشان متوسل می‌شدیم و تو برایمان باران می‌فرستادی و سیراب می‌کردی و الآن ما به عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) متوسل می‌شویم؛ پس خدایا برای ما باران بفرست و ما را سیراب کن.) راوی می‌گوید: باران هم می‌آمد.» بخاری، صحيح البخاری، بیروت: دار ابن کثیر، الیمامة، 1987، الطبعة الثالثة، تحقیق: د. مصطفی دیب البغا، ج 3، ص 1360.
[3]. ابن تیمیه، قاعده جلیله فی التوسل و الوسیله، محقق: ربیع بن هادی عمیر المدخلی، مکتبه الفرقان، عجمان، الطبعه الاولی، 1422ق، ص228.

نویسنده: مجتبی محیطی