پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بخاری در صحیح خود از ابوحازم نقل کرده: «از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود: من برای آشامیدن از حوض کوثر، زودتر از اصحابم وارد می‌شوم و هر کس وارد حوض شود، از آن می‌آشامد و کسی‌که از آن بیاشامد، هرگز تشنه نمی‌شود، امّا مردانی از امت من به‌سویم خواهند آمد، که هم من آن‌ها را می‌شناسم و هم آن‌ها مرا می‌شناسند؛ اما مانع آن‌ها شده و از من دورشان می‌سازند... ابوحازم گوید: این حدیث را نعمان بن ابی عیاش برایم نقل کرد و من نیز آن را برای دیگران روایت کردم. راوی به او گفت: ای سهل! آیا تو این‌چنین از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدی؟ گفت: آری! گفت: من هم شاهد بودم، که ابوسعید خدری مطلبی را اضافه روایت نمود و آن این‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به خداوند عرض می‌کند، بارالها! اینان از من هستند. خطاب می‌شود: تو نمی‌دانی آنان پس از تو چه بدعت‌ها گذاردند؛ در آن هنگام من عرضه می‌دارم: از رحمت خدا به دور باد، کسی‌که پس از من بدعت گذارد.»[1]
هم‌چنین بخاری در کتاب خود روایت کرده: «براء بن عازب را ملاقات کرده به او گفتم: خوشا به حالت! که با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم‌صحبت بودی و با آن حضرت، در بیعت رضوان شرکت نمودی. او گفت: پسر برادرم! تو نمی‌دانی پس از آن حضرت، ما چه بدعت‌هایی گذاردیم.»[2]

برخی از بدعت‌هایی که در فقدان روایات نبوی و ممنوعیت نقل حدیث پدیدار شد به شرح زیر است: الف) بدعت در تمام سنّت‌ها حتّی در نماز؛ شافعی در کتاب «الأم» از وهب بن کیسان روایت کرده: «تمام سنّت‌های رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از او تغییر یافت، حتّی نماز.»[3] بخاری در صحیح خود از زهری روایت کرده: «نزد انس بن مالک در دمشق رفتم و در حالی که او می‌گریست او را ملاقات کردم. به او گفتم: چه چیز باعث گریه تو شده؟ گفت: از آنچه یاد گرفته بودیم چیزی جز نماز باقی نمانده که این را نیز ضایع ساختند.»[4]

ب) بدعت در همه سنّت‌ها به جز اذان؛ مالک بن انس از عموی خود ابو سهل بن مالک از پدرش روایت کرده: «از آنچه امروز مردم انجام می‌دهند چیزی را نمی‌شناسم. باجی گفت: برای صحابه چیزی جز ندای برای نماز (اذان) باقی نمانده؛ یعنی تنها چیزی که دستخوش تغییر و دگرگونی قرار نگرفته و به شکل سابق خود باقی مانده همین است؛ به خلاف نماز که از اوقات خود به تأخیر افتاده و دیگر اعمال نیز دستخوش تغییر و دگرگونی قرار گرفته‌اند.»[5]

ج) بدعت در همه سنّت‌ها به جز قبله؛ حسن بصری در بین تمام سنّت‌ها، تنها قبله را استثناء کرده و گفته: «اگر اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سر از قبر بردارند از آنچه میان شما عمل می‌شود جز قبله‌ای که به سوی آن نماز می‌گذارید چیزی از اعمال شما را نمی‌شناسند.»[6] بنابراین طبیعی است در چنین جو و فضایی (ممنوعیت نقل احادیث نبوی)، سنّت، جای خود را بدعت‌ها دهد؛ چنان که خود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز چنین روزگاری را پیش‌بینی کرده بود.

پی‌نوشت:

[1]. صحیح بخاری، بخاری، دار ابن کثیر، بیروت، ج 6، ص 2587.
[2]. صحیح بخاری، بخاری، دار ابن کثیر، بیروت، ج 4، ص 1529.
[3]. الأم، ابن إدریس شافعی، دار المعرفة، بیروت، ج 1، ص 235.
[4]. صحیح بخاری، بخاری، دار ابن کثیر، بیروت، ج 1، ص 198.
[5]. تنویر الحوالک شرح موطأ مالک، أبو الفضل عبدالرحمن بن أبی بکر السیوطی، المکتبة التحاریة الکبری، مصر، ج 1، ص 71.
[6]. جامع بیان العلم و فضله، یوسف بن عبد البر النمری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 2، ص 200.