پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در مکتب معنوی پائولو کوئلیو گفته می‌شود که انسان نباید توجه خود را به گنهکاری‌اش جلب کند. احساس گنهکاری از خطاهای غیر مجاز مکتب پائولو است.[1] او در توجیه فرمان خود، پشیمانی از عیب‌های گذشته را موجب ترس از تصمیم‌های اکنون زندگی می‌داند.[2] در نگاه او، روح انسان همواره از احساس پشیمانی از گناه سوءاستفاده می‌کند و انسان را در روان ناخودآگاهش منتظر مجازات نگاه می‌دارد.[3] چنین حالتی لذت بردن از اکنونِ زندگی را مختل می‌کند: «همۀ ما وظیفه داریم عشق بورزیم و بگذاریم عشق به هرشکلی که بهتر می‌داند، تجلی یابد. نمی‌توانیم و نباید بترسیم، وقتی قوای تاریک فقط برای کنترل دل و ذهن ما سعی می‌کند صدایش را به گوش ما برساند. گناه چیست؟ عیسی مسیح که همه ما میشناسیمش، به‌سوی زن زناکار برگشت و گفت: آیا کسی بر تو فتوا نداد؟ پس من هم بر تو فتوا نمی‌دهم.»[4]
در اندیشه پائولو بهتر این است به جای این‌که به گناهان گذشته بیندیشیم، به فکر اصلاح باشیم. گناه، هرچند بزرگ باشد، حتی اگر مثل خیانت حواریون به مسیح (علیه السلام) و یاری نکردن او باشد، باز ارزش فکر کردن ندارد و در فکر اصلاح بودن، بهتر است.[5] سالک معنویت هرگز نباید از گناه و خطا هراسی داشته باشد؛ زیرا زندگی همیشه به او فرصت جبران خطا را می‌دهد.[6]
بررسی و نقد:

- احساس پشیمانی موجب ترس و لذت نبردن از زندگی امروز می‌شود.
1. پائولو با همه توان می‌کوشد وجدان‌های بیدار را از احساس گناه تبرئه کند و به این ترتیب، آسوده‌خاطری را برایشان به ارمغان آورد. در حالیکه این هدف از راه توبه و دعا به محضر خداوند مهربان حاصل می‌شود و چون در آن، نوعی پیوند با خداوند و حمایت او تجربه می‌شود، شیوه‌ای بسیار مؤثر برای به دست آوردن آرامش است.
2. می‌توان گفت پشیمانی از گناه، موجب افزایش انگیزه برای جبران گذشته می‌شود.
3. پشیمانی از گناه موجب تثبیت راه درست در دل می‌شود. پائولو خود اعتراف می‌کند: «تصحیح یک کار خطا کار بدی نیست. در واقع برای این‌که خودت را در مسیر درست نگه داری، مهم است»؛[7]
4. یادکردن از عیب‌ها موجب رهایی از خودپرستی و خودستایی می‌شود. پائولو نیز تصدیق می‌کند که باید عیب‌های شخص را در ذهن داشت و از آن‌ها پرهیز کرد. غفلت از آن‌ها موجب خودخواهی می‌شود و این‌گونه، انسان نمی‌تواند در جنگ مقدس پیروز شود.[8]

- بهتر این است که به‌جای پشیمانی، به فکر اصلاح بود.
گاه نخست در اصلاح، پشیمانی از گناه است. پس از آن، نوبت به جبران می‌رسد. اگر پله نخست از دست برود، گام نهادن بر پله دوم سخت خواهد شد. البته پس از پشیمانی باید در پی اصلاح گذشته نیز برآمد. پشیمانی بدون اصلاح فایده‌ای ندارد. در قرآن نیز بارها آمده است که پس از توبه، نوبت به اصلاح می‌رسد.[9] امیرمؤمنان(علیه‌السلام) نیز کسی را که بی‌توجه، به استغفار می‌پرداخت، نکوهش کردند و راه رهایی از وبال اعمال گذشته را چنین دانستند: نخست، پشیمانی از گذشته؛ دوم، عزم بر ترک اشتباه‌ها؛ سوم، بازگرداندن حقوق ضایع شده مردم؛ چهارم، به جای آوردن واجبات ترک شده؛ پنجم، سوزاندن گوشت‌هایی که از حرام روییده‌اند؛ و ششم، رنج طاعت برد به همان میزان که لذت گناه چشیده شده است.[10] چنین نسخه‌ای گذشتۀ انسان را اصلاح، و آینده‌اش را آباد می‌کند و راه تکرار بر اشتباه را می‌بندد.[11]

پی‌نوشت:

[1]. چون رود جاری باش، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی، کاروان، تهران، 1386، ص 171.
[2]. دومین مکتوب، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی و بهرام جعفری، تهران، کاروان، 1381، ص 60.
[3]. قصه‌هایی برای پدران، فرزندان، نوه‌ها، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی، تهران، 1387، کارون، ص 118.
[4]. ساحرۀ پورتوبلو، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی، کاروان، تهران، 1386، ص 254.
[5]. مکتوب، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی، کارون، تهران، 1385، ص 151.
[6]. چون رود جاری باش، پائولو کوئلیو، ترجمه آرش حجازی، کاروان، تهران، 1386، ص 208-210.
[7]. همان، ص 43.
[8]. زائر کوم پوستل، ترجمه حسین نعیمی، نشر ثالث، تهران، 1389، ص 221-223.
[9]. بقره/160؛ آل عمران، 89؛ نساء/146.
[10]. نهج‌البلاغه، ص 549.
[11]. برگرفته از کتاب شریعت رؤیا، حامد حسینیان، نشر موسسه امام خمینی، قم،1393 ، ص 337.