پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دالایی لاما برای اینکه بتواند اصل دوری از رنج را که مبنای تفکر بودایی است، توجیه کند، به انواع شادی از هر نوع و جنسی رو آورده است. شادی در نظر دالایی لاما آن چیزی است که بتواند یک فرد را از این رنج دنیا رهانیده و سختی‌ها و رنج را در وجود او به فراموشی بسپارد. دالایی لاما شعارش را اصل رنج در دنیا قرار داده و مریدانش را به دوری از آن فرامی‌خواند.

او در دعوت به شادی می‌گوید: «از دیدگاه یک بودایی حتی کوچک‌ترین حشره، این حس را  (حس غلبه بر رنج) در خود دارد که مطابق با ظرفیت وجودی اوست و بر این مبنا سعی دارد به شادمانی دست یابد».[۱] و برای همدردی و توجیه حس موردنظر خود (دوری از رنج) به همان نگاه مشترک بودا و سایر مکاتب هندی که به رنج یک نگاه بدبینانه دارند در اولویت‌های درمان خود قرار می‌دهد. دراین‌باره می‌گوید: «همدردی واقعی بر مبنای حس احترام برای دیگران و درک این واقعیت قرارگرفته است که دیگران نیز حق‌ دارند همانند ما شاد باشند و بر رنج فائق آیند».[۲] در عرفان بودا هر عمل و فعلی که باعث ایجاد شادی بشود جایز شمرده می‌شود و مقصود آنها از شادی همان لذت و شادی دنیوی است. به همین خاطر است که در میان آنها اعمال جنسی، استفاده از مواد مخدر و غیره بسیار دیده می‌شود. دالایی لاما برای گفته‌های خود دلیل فلسفی و علمی مطرح نمی‌کند، او در گفته‌هایش رمز برطرف کردن رنج‌ها و سختی‌ها را دانایی و آگاهی بیان می‌کند، ولی نه آن آگاهی که از علم به معنای مصطلح نشأت بگیرد بلکه به نظر وی کسی را آگاه می‌گویند که اعتقاد به دالایی لاما داشته باشد و هر چیزی که او می‌گوید را وحی مُنزَل بداند.

دالایی لاما در تعریف شادی می‌گوید: «ازنظر من بالاترین شادی آن هنگامی است که انسان به آزادی و آزادگی برسد، در آن زمان هیچ رنج و عذابی وجود ندارد و آن شادی ابدی است».[۳] دالایی لاما با تعاریف این‌چنینی از شادی یک تعریف مبهم و مجملی ارائه می‌دهد، و در سخنان بعدی خود هم در مورد شادی و نحوه آن تعریف جامعی ارائه نداده و فقط می‌گوید شادی آن چیزی است که شما را به مرز آزادی و آزادگی برساند. این چگونه شادی و نشاطی است و چه خصوصیاتی دارد، هیچ اشاره‌ای نمی‌کند. او در بیان؛ آزادی را یک نوع حالت معرفی کرده که در آن ذهن از احساسات آلوده و خشن پاک‌ شده باشد. [۴] در اینجا هم بیان نمی‌کند که احساسات آلوده چه چیزی بوده و نحوه پاک‌سازی آن به چه صورتی می‌باشد. اینجا سؤالی مطرح می‌شود و آن اینکه نظر اسلام در رابطه با شادی و گریه چیست؟ آیا با شادی می‌توان به خدا رسید و یا فقط با گریه کردن است که می‌شود خدا را درک کرد؟

در آیات قرآن کریم شادی هم تمجید و ستایش‌شده[۵] و همچنین در بعضی آیات مورد سرزنش و نکوهش قرارگرفته است.[۶] بنابراین نتیجه می‌گیریم که انسان‌ها با شادی صرف و یا گریه کردن تنها راه کمال به‌سوی خداوند متعال را طی نمی‌کنند. و دین اسلام طرفدار شادی عقلانی و مورد تأیید عقل است نه هر نوع شادی. البته این نکته را باید متذکر بشویم که «شادی و سرور از گرایش‌های فطری هر انسانی است».[۷] اما گرایش‌های فطری انسان هم از موارد غیرعقلانی اِبا می‌کند. در عرفان بودایی پایان غم و اندوه همان شادی است و آرامش را به‌عنوان نبود غم و اندوه تفسیر می‌کنند که این خود نوعی شادی و آرامش منفی را به دنبال دارد. دالایی لاما می‌گوید: «وقتی در مورد شادی در مکتب بودا صحبت می‌کنیم درک ما از آن محدود به یک وضعیت از احساس می‌شود، یقیناً باز ایستایی «توقف کامل رنج» یک وضعیت حسی نیست. بااین‌وجود می‌توانیم بگوییم این پدیده عالی‌ترین شکل شادی است.»[۸] سؤالاتی که در اینجا به ذهن می آید این است که آیا فقط عوامل سلبی برای شادی مؤثر است؟ آیا عوامل ایجابی مثل نیروی مطلق و عشق نامحدود نمی‌تواند شادی‌آفرین باشد؟ همه می‌دانیم که برقرار کردن یک رابطه قوی با کسی که پاک، مهربان و معدن همه خوبی‌ها است چقدر می‌تواند به انسان آرامش ببخشد و روح و روان او را صیقل بدهد. خداوند متعال عامل ایجابی برای ایجاد آرامش ابدی و همیشگی برای انسان‌هاست، که باایمان و عمل به دستوراتش می‌توان حضورش را در تمام اوقات زندگی احساس کرد. شادی و سرور یکی از القاب خداوند متعال است و انسان برای رسیدن به شادی مدنظر خداوند همیشه بال شوق داشته و برای رسیدن به آن تلاش می‌کند.

پی‌نوشت:

[۱]. عشق و همدردی، دالایی لاما، ترجمه میترا کیوان مهر، تهران، انتشارات علم، 1384، ص ۵.
[۲]. همان، ص ۱۶.
[۳]. دالایی لاما، هنر شاد زیستن، مترجم شهناز انوشیروانی، تهران، 1382، ص ۴۱.
[۴]. زندگی در راهی بهتر، دالایی لاما، ترجمه فرامرز جواهری نیا، تهران، انتشارات ماهی، 1384، چاپ دوم، ص ۸۲ .
[۵]. سوره آل‌عمران، آیه ۱۷۰.
[۶]. سوره حدید، آیه۲۳، سوره آل‌عمران، آیه ۱۸۸.
[۷]. رشحات البحار، کتاب الانسان و الفطرة، ص ۵۴.
[۸]. دالایی لاما، کتاب بیداری، ترجمه میترا کیوان مهر، تهران، انتشارات علم، 1384، ص ۵۹.