پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیعه معتقد است که با رحلت پیامبر باب وحی مسدود شد. امام علی ( علیه السّلام ) هنگام غسل دادن و تجهیز رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « پدر و مادرم فدای تو باد، هر آینه با وفات تو نبوت و اخبار آسمانی منقطع گردید... ».[1]

اسفبار است در این باب شبهاتی از طرف کسانی مطرح می‌شود که هیچ اطلاعی از مذهب شیعه ندارند و تنها گوش به سخن مستشرقین یا کسانی می‌دهند که از محیط شیعه به دورند و از آنها پیروی می‌کنند. یکی از این شبهات آن است که شیعه چگونه قائل به خاتمیّت شریعت اسلام است، در حالی که به کتاب علی ( علیه السّلام ) معتقد بوده و به آن عمل می‌نماید؟

در اینجا به موضوع کتاب امام علی ( علیه السّلام ) می‌پردازیم:

مکتب اهل‌بیت ( علیهم السّلام ) عنایت خاصی به ضبط و تدوین تمام روایاتی داشته که از رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به یادگار مانده است، زیرا سنت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اعم از قول و فعل و تقریر تنها از وحی صادر شده است، همان‌گونه که خداوند متعال می‌فرماید: « و ما ینطق عن الهوی * إن هو إلّا وحی یوحی ».[ نجم / 3 و 4 ] « و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید، سخن او غیر وحی خدا نیست ».

امام علی ( علیه السّلام ) تربیت یافته پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است. او کسی است که از کودکی با پیامبر اسلام بوده و تا آخر حیات، آن حضرت را همراهی کرده است.

امام علی ( علیه السّلام ) کسی بود که شب و روز، در سفر و وطن همراه و ملازم رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود، در هیچ جنگ و غزوه‌ای رسول خدا را رها نکرد، مگر در غزوۀ تبوک، که به دستور ایشان در مدینه ماند. تا این که وقت اجل و ارتحال رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نزدیک شد. پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در بستر بیماری است و تنها کسی که او را پرستاری می‌کند علی بن ابی طالب ( علیه السّلام ) است. در آخرین لحظات حیات، سر مبارک آن حضرت بر سینۀ امام علی ( علیه السّلام ) بود که از این عالم ارتحال نمود.

امر به نوشتن حدیث

رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) همیشه به علی ( علیه السّلام ) امر می‌کرد که هر چه را که برای او می‌گوید بنویسد. یک روز علی ( علیه السّلام ) به آن حضرت عرض کرد: ای نبی خدا آیا بر من از فراموشی بیمناکی؟ پیامیر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: من بر تو به این جهت هراسان و بیمناک نیستم، زیرا از خداوند خواسته‌ام که حافظۀ تو را قوی نموده و نسیان به تو عارض نگرداند، ولی تو برای شریکانت مکتوب بدار. به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کردم: شرکای من کیانند؟ فرمود: امامان از فرزندان تو.[2]

از جمله مطالبی که رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) برای امام علی ( علیه السّلام ) املا نموده و آن حضرت به خطّ خود مکتوب داشت، کتابی است که طول آن هفتاد ذراع بوده است و این همان مکتوبی است که در روایات به عنوان کتاب علی یا صحیفۀ علی معروف است. این کتاب بین اهل‌بیت ( علیهم السّلام ) و پیروانشان مشهور بوده است. در این کتاب آنچه مورد احتیاج مردم در رابطۀ با احکام دین تا روز قیامت است موجود می‌باشد. امامان نیز از آن کتاب روایت نقل کرده و به مواضعی از آن استشهاد نموده‌اند. این کتاب چیزی نیست مگر همان احادیثی که رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بر امام علی ( علیه السّلام ) املا و انشا کرده و آن حضرت نیز آنها را نوشته و نزد فرزندانش به یادگار گذاشته است، تا پس از وی از آن روایت نمایند.

کتاب امام علی ( علیه السّلام ) جامع حدیثی

1. فضیل بن یسار می‌گوید: امام باقر ( علیه السّلام ) فرمود: « ای فضیل نزد ماست کتاب علی با هفتاد ذراع، هیچ چیز در روی زمین از احتیاجات بشر نیست، مگر آن که حکمش در آن کتاب وجود دارد، حتی ارش خراش دست ».[3]

2. ابو بصیر در حدیثی از امام صادق ( علیه السّلام ) نقل می‌کند که فرمود: « ای ابا محمّد نزد ماست کتاب جامعه و شما از جامعه چه می‌دانید؟ عرض کردم فدایت گردم، جامعه چیست؟ فرمود: صحیفه‌ای است که طول آن هفتاد ذراع است، به ذراع رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و املای او و خط علی به دست راستش، در آن تمام حلال و حرام و هر چه مردم به آن احتیاج دارند وجود دارد؛ حتّی ارش خراش ».[4]

عنایت اهل‌بیت به حفظ کتاب علی ( علیه السّلام )

1. ابوبصیر از امام باقر ( علیه السّلام ) نقل می‌کند که فرمود: نزد امام باقر ( علیه السّلام ) بودم، حضرت کتاب جامعه را خواست، بر آن نظر کرده در آن این حکم را مشاهده نمود: « زنی می‌میرد و غیر از همسرش کسی دیگر ندارد. حکم ارث آن این است که کلّ مال برای همسر اوست ».[5]

2. محمد بن مسلم ثقفی می‌گوید: امام باقر ( علیه السّلام ) برای من کتاب فرایضی که به املای رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و خطّ علی ( علیه السّلام ) بود قرائت کرد، در آن  [6]چنین آمده بود: « عول در سهام نیست».[7]

از این روایات به خوبی روشن می‌شود که کتاب علی ( علیه السّلام ) از قدیمی‌ترین جوامع حدیثی است که به انشاء و املای رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و کتابت علی ( علیه السّلام ) بوده است. این کتاب نزد ائمه ( علیهم السّلام ) موجود بوده و نزد یکدیگر به ارث می‌گذاردند. در دید برخی از اصحاب اهل‌بیت ( علیهم السبلام ) نیز بوده است. اگر چه فعلا اصل این کتاب نزد ما موجود نیست، ولی صاحبان جوامع روایی جدید، امثال کلینی، صدوق و طوسی قسمت زیادی از آن را برای ما در ابواب مختلف نقل کرده‌اند.

منابع:

[1]. نهج البلاغه، خطبه 235.
[2]. کمال الدین، ج 1، ص 206.
[3]. بصائر الدرجات، ص 147.
[4]. کافی، ج 1، ص 239.
[5]. بصائر الدرجات، ص 145.
[6]. تهذیب الاحکام، ج 9، ص 247.
[7]عول و تعصیب دو تأسیس حقوقی هستند که از اختصاصات فقه اهل تسنن می‌باشند و قانون مدنی ما به پیروی از فقه امامیه آنها را نپذیرفته است. رک: شهیدی، مهدی؛ ارث، تهران، انتشارات مجد، 1385، چاپ ششم، صفحه 144
عول در لغت به معنی زیاد شدن و سخت گردیدن کار می‌باشد. رک: سیّاح، احمد؛ فرهنگ جامع عربی-فارسی، تهران، 1354، چاپ هشتم، جلد 3-4، صفحه 1077و در اصطلاح فقهی به شیوه‌ای اطلاق می‌شود که فقیهان اهل تسنن در موردی خاص به‌کار می‌بندند. این مورد خاص زمانی است که مجموع سهام وارثان از مجموع ترکه قانون‌گذار اموال و دارائی متوفی در حین فوت وی را، ترکه می‌نامد.رک: امامی، سید حسن؛ حقوق مدنی، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه، 1376، چاپ سیزدهم، جلد3، صفحه 169 بیشتر باشد.