پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از استدلال‌های جریان افراطی «قرآنیون» برای اثبات مدعای خود، یعنی «قرآن‌بسندگی و نفی حجیت سنت» این است که قرآن، کامل است و یکی از مهم‌ترین دلایل آنها مسئله جامعیت قرآن و تبیان بودن برای هر چیزی است. آنان با استدلال به این بخش از آیه «وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ء»؛[1] «و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است»، بر این باورند که قرآن، همه شریعت را بیان کرده است و مردم با عمل به قرآن، به کمال دین می‌رسند».[2]

نقد و پاسخ:

ظاهر این آیه، بر تبیان بودن قرآن برای هر چیز دلالت دارد؛ ولی در اینجا نیز (مانند آیات دیگر)، باید بر اساس قواعد فهم، به قرائن سخن، توجه كنیم؛ زیرا در قرآن كریم، در موارد دیگر نیز چنین تعبیرهایی داریم؛ ولی كسی از آن، عام بودن آن را نفهمیده است؛ مانند این آیه که خداوند متعال می‌فرماید: «إِنِّی وَجَدتُّ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَأُوتِیَتْ مِن كُلِّ شَیْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِیمٌ»؛[3] «من زنی را یافتم كه بر آنان پادشاهی می‌كند و از هر چیزی به او داده شده و او را تختی است بزرگ».

منظور از «وَأُوتِیَتْ مِن كُلِّ شَیْءٍ» در آیه، این نیست كه خدا همه چیزهای جهان را به ملكه سبأ داده بود؛ بلكه با توجه به مقام سخن و تناسب حكم و موضوع، مقصود آن است كه از هر چیز كه لازمه ملك و سلطنت است، به او عطا فرموده بود و در امور كشورداری كمبودی نداشت. در مورد قرآن نیز این مطلب صادق است؛ یعنی قرآن، بیان کننده هر چیزی است كه باید در این كتاب الهی بیان شود،[4] نه آنكه همه امور جهان در آن آمده باشد.

علاوه بر این، قرآن كریم، خود مشابه همین تعبیر را درباره تورات بیان فرموده است: «ثُمَّ آتَیْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِیَ أَحْسَنَ وَتَفْصِیلاً لِّكُلِّ شَیْء»؛[5] «سپس به موسی کتاب (آسمانی) دادیم (و نعمت خود را) بر آنها که نیکوکار بودند، کامل کردیم و همه چیز را (که مورد نیاز آنها بود، در آن) روشن ساختیم».

خداوند متعال در این آیه، به وجود تفصیل هر چیزی در كتاب آسمانی تورات تصریح کرده است، با وجود آنكه در كامل‌تر بودن قرآن نسبت به سایر کتاب‌های آسمانی، ازجمله تورات تردیدی نیست؛ یعنی مطالبی در قرآن وجود دارد كه در تورات نیست.

بنابراین مقصود و مراد از عبارت «تِبْياناً لِكُلِّ شَيْء» در این آیات، به معنای هر چیزی است كه بیان آن در این یا آن كتاب ضرورت داشته است؛ و نیز تورات در زمان نزول خود، تفصیل همه مطالبی بود كه مردم برای رسیدن به سعادت واقعی خویش، بدان نیاز داشتند.

پی‌نوشت:
[1]. سوره مبارکه نحل، آیه 89.
[2]. صبحی منصور، احمد، القرآن و کفی مصدرا لتشریع الاسلامی، ص35.
[3]. سوره مبارکه نمل، آیه 23.
[4]. آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن قرآن‌شناسی، ج2، ص129، تحقیق و نگارش غلامعلی عزیزی‌كیا.
[5]. سوره مبارکه انعام، آیه 154.