پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شاخصه‌های زمان ما، توجه مردم عالم به معنویت است، در این میان جریان‌های معنویت گرای سنتی و نوپدید متعددی برای انحراف جامعه بشری قدم در عرصه جامعه گذاشته و آموزه‌های نادرست خویش را به خورد جان‌های تشنه معارف ناب داده و آنها را به سرابی که معرفتش می‌نامند، رهنمود می‌کنند.

 در این برهه است که عالمان دینی طبق روایت، وظیفه نجات مردم از دام‌های ابلیس را برعهده دارند [1]، برای نجات جان‌های تشنه معارف ناب، وارد عرصه بیان عرفان حقیقی و ناب اسلامی شده و شاخصه‌های آن را مشخص کنند.

 استاد فرزانه، حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی رحمةالله‌علیه در جلسات مختلف، پیرامون موضوع عرفان بیاناتی داشته‌اند و آن بیانات توسط حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای محمدمهدی نادری قمی در مجموعه‌ای به نام «در جست‌وجوی عرفان اسلامی» سامان‌یافته؛ این کتاب با ارائه تصویری روشن از عرفان اسلامی و مشخصه‌های اساسی در پنج فصل تهیه و تدوین شده است.

 استاد مصباح یزدی در فصل نخست این نوشتار به کلیاتی دربارۀ عرفان از قبیل انواع تمایلات انسانی و توضیح خودشکوفایی و ناخودشکوفایی آن‌ها، تمایلات عرفانی به‌عنوان تمایلات اصیل آدمی، پاسخ به پرسش‌هایی چون: عرفان چیست؟ عارف کیست؟ و نیز شرح رابطه عرفان با فلسفه، عقل، و شرع پرداخته شده است.

 سپس در فصل دوم این کتاب که به مسئله تحریف و انحراف در آموزه‌های عرفانی اختصاص‌یافته، مباحثی چون: منشأ تحریف و انحرافات، تحلیل عوامل انحراف در عرفان، استعمار و عرفان سازی و ترویج صوفیگری، موردبحث قرار گرفته است.

 بعد از بیان شاخصه‌های عرفان‌های بدلی، ایشان در فصل سوم ضمن بحث دربارۀ شاخصه‌های عرفان اسلامی، به پیشینه عرفان در جوامع انسانی، تبیین شاخصه‌های عرفان صحیح بر مبنای تحلیل عقلی و ویژگی‌های عرفان اسلامی در کتاب و سنت پرداخته و پس از ارائه پاسخ‌هایی از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام، به سؤال متعارض یا متقارب بودن دو بُعد مادی و معنوی انسان، پاسخ داده شده و امام خمینی رضوان‌الله‌علیه به‌عنوان تجسمی از عرفان راستین معرفی شده و بعد از آن مسائلی همچون رجوع به آموزه‌های عرفانی دیگر مکاتب، عدم انحصار عرفان در روحانیت، و همه‌جانبه بودن سیر عرفانی سخن به میان آمده است.

 این عالم ربانی در فصل چهارم کتاب، راه صحیح نیل به مقامات عرفانی را معرفی کرده تا تشنگان جام حقیقت بتوانند در این مسیر قدم برداشته و جان خود را با معارف این راه سیراب کنند. در این فصل ابتدا ضمن اشاره به شناخت راه صحیح با استفاده از عقل و نقل و با تأکید بر لزوم رجوع به اهل‌بیت علیهم‌السلام، به موانع مهم سیر الی الله اشاره شده است. ایشان همچون اساتید دیگر عرفان اسلامی به مراحل سیروسلوک پرداخته و مراحلی همچون مشارطه، مراقبه و محاسبه، مراحل مراقبه، ذکر را در این مسیر لازم دانسته و بعد از آن به جایگاه ذکر، توجه کرده و نماز را به‌عنوان مهم‌ترین مصداق ذکر بیان کرده است.

 در فصل پنجم که فصل پایانی این کتاب است به موضوعات مهمی همچون حقیقت کشف و مکاشفه، کرامت و حقیقت و ماهیت آن، عرفان حقیقی و سیروسلوک، و نیاز به استاد پرداخته شده است.

 گفتنی است، خلاصه این کتاب با عنوان «در پرتو نور» باهدف ارائه مباحثی مفید، فشرده، روشن و جذاب برای آشنایی جوانان با عرفان اسلامی چاپ و منتشر شده است.

 پی‌نوشت:
  [1]. عالمان شیعه در عصر غیبت کبری، طبق روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام دارای جایگاه والایی هستند به‌گونه‌ای که در روایتی، امام حسن عسکری از امام علی النقی علیهماالسلام نقل می‌فرمایند: «بعد از غیبت قائم ما، اگر کسانی از علماء، باقی نمانند که مردم را به‌سوی آن حضرت بخوانند و به ایشان راهنمایی کنند و از دین او با دلائل الهی دفاع کنند و ضعفا بندگان خدا را از دام‌های شیطان و فاسقان و کمینگاه‌های دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام نجات دهند، هیچ‌کس نمی‌ماند مگر آن که از دین خدا باز می‌گردد. لیکن این علما هستند که سررشته قلوب ضعفای شیعه را با جدیت نگاه می‌دارند همان‌گونه که ناخدای کشتی سکان آن را در چنگ می‌گیرد. تنها اینان نزد خداوند برترین‌اند» حسن بن علی علیه‌السلام، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری علیه‌السلام، ۱ جلد، ص: ۳۴۵، مدرسة الإمام المهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، ایران، قم، اول، ۱۴۰۹ ق.