پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی از نويسندگان شاخص جريان «قرآن‌بسندگی» یا «قرآنیون» مطالبی را در نقد زیارت جامعه کبیره بیان کرده‌اند؛ ازجمله مغایر بودن متن این زیارت، با سلوک اهل‌بیت علیهم‌السلام است. یکی از چهره‌های شاخص این جریان می‌نویسد: « زیارت جامعه که با تعریف و تمجید و غُلُو و چاپلوسی آغاز شده، با سیره متواضعانه ائمه، مناسبت ندارد. آیا ممکن است امام علی النّقی الهادی علیه‌السلام که در منزلش، روی ریگ و سنگ‌ریزه نشسته، به ذکر خدا و راز و نیاز با ذات پروردگار مشغول می‌شد و اسوه تقوی و تواضع بود، به مردم گفته باشد، چند صفحه در جلوی قبر ما سخنان غُلُوآمیز و دور از حقیقت و تملّق بگو. آیا چنین کسی، یک امام موحد و زاهد است یا یک قلدر جاه‌طلب؟! امام ما متواضع و فروتن است و توجه مردم را دائماً به خدا جلب می‌کند. متکبر و خودپسند نیست که چندین صفحه از خود تعریف و تمجید کند و از مردم بخواهد که به صفات علیا ـبلکه به صفات مخصوص خداـ او را بخوانند تا او خشنود شود». برقعی در کتاب دیگر خود، در نقد زیارت‌های مختلف، به نقد متنی این زیارات بر اساس همین دلیل پرداخته و سخنان خود را تکرار کرده است.[1]

در نقد و پاسخ به این ادعا باید گفت، هیچ کدام از ائمه علیهم‌السلام، احتیاجی به توصیف‌شدن توسط شیعیان و پیروان خود ندارند؛ بلکه بیان این اعتقادات در پیشگاه خدا، نشان از تبعیت مطلق بندگان از ساحت ربوبی است. هنگامی که خدا خواسته است که مردم بر پیامبر و آل او درود فرستند و خود در این سلام فرستادن بر تمام ملائکه و بندگان سبقت گرفته است: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا»؛[2] «خدا و فرشتگانش بر (روان پاک) این پیامبر صلوات و درود می‌فرستند؛ شما هم ای اهل ایمان! بر او صلوات و درود بفرستید و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید و تسلیم فرمان او شوید».

بنابراین ذکر کمالات آن حضرات و درود فرستادن به ارواح پاک ایشان، تبعیت از دستور الهی و نشان‌دهنده اوج تسلیم و بندگی و خضوع در برابر خداوند است. به عبارتی، خواندن و ذکر عبارات موجود در زیارت جامعه توسط مردم و پیروان ائمه علیهم‌السلام، برای این نیست که مورد خوشایند ائمه علیهم‌السلام باشد؛ بلکه چنانکه از مقدمه زیارت قابل فهم است، راهی برای ابراز عشق و علاقه ارادتمندان و همچنین نشانی از پذیرش بی‌چون و چرای ولایت آن بزرگواران است. در حقیقت تعلیم زیارت جامعه به شیعیان برای تعالی روح آنان و آشنایی با ویژگی‌ها و خصائص ائمه علیهم‌السلام بوده و به قصد مدح و ستایش امامان توسط زائران، آموزش داده نشده است.

اگر این استدلال قرآنیون در مورد تعارض عبارات زیارت جامعه با سلوک اهل‌بیت علیهم‌السلام پذیرفته شود، به طریق اولی، باید تمام تسبیحات و تهلیلات و شکرگزاری‌ها نسبت به خداوند متعال نیز کاری عبث شمرده شود؛ زیرا خدا نیز نیازی به عبادت بندگان ندارد. بی‌نیازی حضرت حق از عبادت بندگان، دلیلی بر جعلی بودن و دروغین شمردن آیات متعدد قرآن در تشویق به افعال و اذکار مذکور نیست؛ بلکه این اذکار، باعث تعالی و رشد گویندگان می‌شود و دریچه‌ای برای جلب رحمت پروردگار است. در مورد زیارات نیز همین‌گونه است.

پی‌نوشت:
[1]. برقعی، سیدابوالفضل، خرافات وفور در زيارات قبور، ص490.
[2]. سوره احزاب، آیه 56.