پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ایرادهایی که به مضمون برخی روایات شیعه گرفته‌اند این است که در این روایات، فرود آمدن خداوند به زمین، جهت زیارت امام حسین علیه‌السلام بیان شده است. در روایتی آمده است، امام صادق علیه‌السلام فرمود: «... خداوند، او را در هر شبِ جمعه، زيارت مى‌‏کند؟ خداوند با فرشتگان، پيامبران و جانشینان، به سوى او فرود مى‌‏آيد ...؛ در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام درباره عرضه اعمال نقل شده است که اعمال بندگان هر پنجشنبه بر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله عرضه می‌شود، وقتی که روز عرفه فرا رسد، خداوند تبارک و تعالی فرود می‌آید ... .[1] در این روایات، از واژه هبوط یا آمدن جهت زیارت استفاده شده است که لازمه آن جسمیت و مکان داشتن خدا است!

در توضیح روایات مطرح شده می‌توان گفت: طبق عقاید شیعه، آیات قرآن که جسمانیت خداوند را می‌رساند، باید تأویل شوند؛ مثل عباراتی که در آن «جَآءَ رَبُّکَ»، «ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ» و ... آمده است. بنا بر آیه «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‌ءٌ»، شیعه خداوند را در همه چیز بی‌همتا می‌داند. خداوند در ذات، صفات و افعالش بی‌همتاست. اگر گفته شود خدا دید، خدا گفت، خدا شنید، معنایش این نیست که خدا با چشم نگاه می‌کند و می‌بیند، یا با گوش می‌شنود و درک می‌کند یا با زبان سخن می‌گوید. در این روایات نیز که آمده است خدا زیارت می‌کند، خدا هبوط می‌کند، یعنی خدا توجه می‌کند، عنایت و توجه ویژه خدا شامل افراد و گروهی می‌شود. علامه مجلسی در توضیح این روایت می‌نویسد: «هبوط کنایه از رسیدگی خداوند نسبت به اعمال بندگان یا نازل کردن ملائکه به این جهت توسط خداوند است».[2]

خداوند گاهی عنایت عام و گاهی عنایت خاص و ویژه دارد، عنایت خاص خداوند همان است که در روایت آمده که خدا به زیارت می‌آید یا خدا در روز عرفه جهت عرضه اعمال هبوط می‌کند، نه اینکه خدا از آسمان به زمین بیاید و به حرم امام حسین علیه‌السلام برود.

اگر معتقد باشیم خدا جسم نيست، مرئى نبوده، مکان نداشته، تركيب و نياز ندارد، فقر و امكان برای او محال است؛ دیگر اشكالی ندارد چنين گفته شود که خدا آمده است یا در این زمان زیارت می‌کند؛ چون کسی که با این اعتقاد خو گرفته است که خدا قابل دیدن نیست، از این کلام، جسمانیت و مکان داشتن برای خداوند را نمی‌فهمد.

پی‌نوشت:
[1]. «قَالَ لِي أَبُوعَبْدِاللَّهِ: ... وَ كَيْفَ لَا أَزُورُهُ وَ اللَّهُ يَزُورُهُ فِي كُلِّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ يَهْبِطُ مَعَ الْمَلَائِكَةِ إِلَيْهِ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَوْصِيَاءُ وَ مُحَمَّدٌ أَفْضَلُ الْأَنْبِيَاءِ وَ نَحْنُ أَفْضَلُ الْأَوْصِيَاءِ ...» كامل الزيارات، ابن قولويه قمی، ج1، ص113. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ‌ إِنَّ أَعْمَالَ الْعِبَادِ تُعْرَضُ كُلَّ خَمِيسٍ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (ص) فَإِذَا كَانَ يَوْمُ عَرَفَةَ هَبَطَ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى» بصائر الدرجات، صفار قمی، ج1، ص426.
[2]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج23، ص345.