پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یوگا یک ظاهر و یک باطن دارد. عموم مردم و مسئولین با شنیدن اصطلاح یوگا، حالت مراقبه و مدیتیشن به ذهنشان می‌رسد. یوگا به عنوان یک مکتب، حدود دو هزار سال قبل در کشور هند باستان به‌وجود آمد. مؤسس و بنیان‌گذار این مکتب، شخصی به نام «پَتَنجَلی» است. پتنجلی هدف از ایجاد این مکتب را این چنین بیان می‌کند: «یوگا، حذف مراتب ذهنی، نفسانی و عقلانی است».[1]

یوگا به معنای ایستادن یا متوقف ساختن دخل و تصرف‌ها و معلوم‌سازی ذهنی است. بنابراین، برخلاف تصور عامه، واژه‌ی مزبور به معنای ارتباط و پیوند نفس انسان با یک واقعیت متعالی دیگر، همچون خدا و حقایق مطلق نیست.[2] یوگا یک مهارت و یک فعل است که عمده کارش در حیطه ذهن و تفکر است. شناخت نفس و توقف فعالیت ذهنی، از کارهای اصلی یوگا است.

یوگا بعد از اینکه از هند خارج و در کشورهای غربی ارائه شد، شروع به هماهنگ‌سازی و متناسب‌سازی خود با مباحث علمی و مدرنیته کرد. ابتدا از یک مکتب باستانی به یک معنویت امروزی و ورزش ذهنی و بدنی تغییر وضعیت داد، آنگاه بعضی مفاهیم و اصطلاحات علمی و عامه‌پسند را در نظام ساختاری خود جای داد. به عنوان نمونه، (گفته می‌شود) در نقاط مختلف بدن منابع انرژی وجود دارد و این منابع انرژی باعث فلان حالت می‌شود که اثر خاص خود را دارد، این ادعایی بدون دلیل است. در هیچ منبع علمی این موضوع ثابت نشده است. اتفاقاً برخی تحقیقات علمی آسیب‌رسانی یوگا، به پرتوجویان (هنرجویان یوگا) و حتی مربیان با سابقه یوگا را اثبات می‌کند. به عنوان نمونه افتادگی پای یوگاکار، یکی از همین ‌آسیب‌ها است.

به مرتاض‌های هندی یوگی‌ گفته می‌شود، یعنی کسانی که یوگا کار می‌کنند. تقریباً حدود 160 سال قبل با حمایت استعمار انگلستان، جریانات هندوئیسم با حذف آئین‌های شیطانی مانند زنده به گور کردن بیوه زنان و قربانی کودکان و ... سعی کردند خود را یک معنویت جهانی معرفی کنند. این جریانات یوگا را معنویتی معرفی کردند که سلامتی جسمی و روحی را همراه خود دارد. در کشورهای غربی واتیکان و مسیحیان با این جریانات مخالفت کردند و حتی واتیکان بیانیه علیه یوگا صادر کرد؛ ازاین‌رو تصمیم گرفته شد یوگا به عنوان ورزش و  با اصطلاحات شبه علمی مطرح شود تا حساسیت ها از بین برود. 
آقای «کریستوفر هیل»، سیاست‌مدار انگلیسی، برای اولین بار کنفرانس یوگای علمی جهان را برگزار می‌کند. هندوئیسم باستانی یوگا را در پوششی ورزشی به مردم غرب عرضه کرده و بعد به سایر نقاط جهان ارائه می‌کنند. 

پی‌نوشت:
[1]. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، داریوش شایگان، 1394 ، انتشارات امیرکبیر، ج2، ص 652.

[2]. معرفی مکتب‌های فلسفی هند، موهان‌داتا دریندرا، ساتیش‌چاندرا چاترچی، فرناز ناظرزاده‌کرمانی، چاپ 1، 1384 ، انتشارات مرکز مطالعات‌ ادیان و مذاهب، ص 556.
محمد جواد نصیری