پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ متصوفه برای ایجاد مقبولیت در جامعه شیعی، روایاتی را جعل کرده و به حضرات معصومین علیهم‌السلام نسبت داده‌اند؛ کتاب مصباح‌الشریعة یکی از جعلیات متصوفه در همین راستا است. محمداسماعیل صلاحی (مدعی قطبیت فرقه صوفیه سلطانعلیشاهی) در سخنرانی خود به مناسبت سالگرد میلاد رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله مدعی شد که کتاب مصباح‌الشریعة میراث امام صادق علیه‌السلام است: «فقه جعفری از امام صادق نشأت گرفته و جاری شده، همانطور که امهات مسائل عرفانی از حضرت رضا جاری شده، ولی این نبوده است که ائمه قبل، از فقه و عرفان غافل باشند. مثلاً خود امام صادق علیه‌السلام، تعالیم عرفانی بسیار والا و ارزشمندی را تقریر فرمودند که در کتاب مصباح‌الشریعه و مفتاح‌الکرامة، جمع‌آوری شده به امام کاظم رسید و او را به شقیق بلخی سپرده و از شیقیق بلخی روایت شده است».[1]

اعتبار کتاب مصباح‌الشریعه بین علمای شیعه اختلافی است و علمای کمی اعتبار این کتاب را پذیرفته و آن را حاوی احادیث امام صادق (علیه السلام) می‌دانند. سید بن طاووس، اولین عالمی است که در کتاب «الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان»،[2] کتاب مصباح‌الشریعه را به امام صادق علیه‌السلام نسبت داده و از آن زمان این انتساب مشهور گردیده است. در مقابل آنها علمای طراز اولی همچون شیخ حر عاملی، علامه مجلسی، آیت الله بروجردی و امام خمینی... با حالت تردید به کتاب مصباح الشریعه نگریسته و نوع عبارات این کتاب را با سایر آثار اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ناهماهنگ می‌دانند، ولی با تعلیمات صوفیه هماهنگ دانسته‌اند.

به‌طور مثال علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار این‌گونه می‌نویسند: «و كتاب مصباح‏ الشريعة فيه...»؛[3] « در کتاب مصباح‌ الشّريعة‌ رواياتی است‌ كه‌ شخص‌ خردمند و ماهر را در آنكه‌ اين‌ كتاب‌ از إمام‌ معصوم‌ صادر شده‌ است‌ به‌ شک و شبهه‌ می‌اندازد؛ چرا كه‌ اُسلوبش‌ مشابه‌ با سائر كلمات‌ و آثار أئمّه‌ نيست‌. شيخ‌ طوسی در «أمالی» بعضی از روایت‌های مصباح الشریعة را روایت کرده است... و شیخ طوسی اطمینان نداشته است که آن روایات، سخنان امام صادق (علیه‌السلام) باشند و سندش‌ را به‌ صوفيه‌ می‌رساند و لذا مشتمل‌ است‌ بر بسياری از اصطلاحات‌ آنها و همچنين‌ بر روايتی كه‌ آن را از مشايخ‌ صوفيه‌ و از كسانی كه‌ آنها در رواياتشان‌ به‌ ايشان‌ اعتماد دارند (و ما آنها را قبول‌ نداريم‌) نقل‌ می‌كند». پس علامه در اینجا و بعضی مواضع از کتاب بحارالانوار در انتساب این کتاب به امام صادق (علیه السلام) تشکیک می‌کند.

در نتیجه باید توجه کرد، اولین کسی که کتاب مصباح‌الشریعة را به امام صادق علیه‌السلام نسبت داد، سید بن طاووس بوده است؛ ولی دیدگاه ایشان مورد قبول بسیاری از علمای توانمند حدیث واقع نشده؛ پس نمی‌توان این کتاب را به امام صادق علیه‌السلام نسبت داد.

پی‌نوشت:
[1]. کانال رسمی تلگرامی محمد‌اسماعیل صلاحی، سخنرانی به مناسبت سالگرد ولادت رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، سه‌شنبه،11مهر.
[2]. ابن طاووس، على بن موسى، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، قم ،‏ 1368 ش‏، ص 92.
[3]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.