پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سید ابوالفضل برقعی یکی از بزرگان و چهره‌های شاخص جریان قرآن‌بسندگی است که منکر حجیت روایات و زیارات وارد شده در کتب روایی شیعه است. برقعی در یکی از آثار خود، منکر صحت صدور زیارت جامعه کبیره از امام هادی علیه‌السلام است و در این زمینه می‌نویسد: «زیارت جامعه کبیره که در میان عوام، بلکه گروهی از عالم نمایان، از شهرت و اعتبار خاصی برخوردار است، از تألیفات شیخ صدوق است که صحت سندی ندارد».[1] برقعی سعی دارد با پرداختن به چند نکته محتوایی در متن زیارت جامعه که همان ذکر اوصاف ائمه علیهم‌السلام است، مخاطبین خود را فریب دهد و مقصود خود، یعنی انکار صحت صدور این زیارت را از امام هادی علیه‌السلام اثبات کند.

برای پاسخ به این ادعای برقعی، نظر بسیاری از علما و بزرگان مذهب شیعه را در مورد زیارت جامعه کبیره بیان می‌کنیم؛ علما و بزرگانی که از کارشناسان حدیث و خبره در شناخت سخنان اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند و می‌توانند با ملاحظه متنِ گزارش‌های مستند به اهل‌بیت علیهم‌السلام و ارزیابی ضعف یا قوّت محتوای آنها، میزان اعتبار و استناد سخنی را به خاندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مشخص کنند؛ علما و بزرگانی که وجهه و مقام علمی آنها، به مراتب بالاتر از برقعی و امثال اوست؛ از جمله این بزرگان، علامه مجلسی رحمةالله‌علیه است که در حدیث‌شناسی یکی از مفاخر و مشاهیر شیعه است که با توجه‌ به دیدگاه قدما درباره این حدیث، همچنین ملاحظه فصاحت و بلاغت متن زیارت جامعه کبیره می‌نویسد: «اِنَّها اَصحُ الزیارات سنداً واَفصَحُها لفظاً واَبلَغُها معناً.[2] این زیارت‌نامه، صحیح‌ترین زیارت‌نامه‌ها از نظر سند و جامع‌ترین و فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین و والامرتبه‌ترین آنهاست».

آیت‌الله جوادی آملی در شرحی که بر زیارت جامعه نوشته است، در مورد صحت سند این زیارت می‌فرماید: «متن زیارت جامعه کبیره به‌گونه‌ای است که هر منصفی، صدور این معارف بلند را از غیرمعصوم محال عادی می‌داند. افزون بر آنکه خطوط کلی آن را با خطوط کلی معارف قرآن کریم -که مرجع نهایی در بررسی روایات است- هماهنگ می‌بیند و این چیزی است که ما را از بحث سندی آن بی‌نیاز می‌کند».[3]

علاوه بر این باید گفت که بهترین شیوه تشخیص سِره از ناسِره در باب احادیث که دعا نیز یکی از مصادیق آن است، عرضه آنها بر قرآن است و طبق «روایات عرضه»[4] آنچه از اهل‌بیت علیهم‌السلام نقل شده و موافق کتاب خدا باشد، می‌توان آن را منتسب به آنان دانست و پذیرفت؛ بنابراین وقتی موافقت زیارت جامعه کبیره با قرآن ثابت شود، با توجه‌ به فرمایش خود اهل‌بیت علیهم‌السلام، صدورش از جانب آنان قابل پذیرش است.

پی‌نوشت:
[1]. برقعی، سید ابوالفضل، خرافات وفور در زیارات قبور، ص225.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج102، ص144، تحقیق: محمد باقر بهبودی، مؤسسة الوفاء - بیروت - لبنان، چاپ دوم.
[3]. آیت‌الله جوادی آملی، ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره، ج1، ص87، مرکز بین‌المللی نشر اسراء.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، ص174، قم، دارالحدیث.