پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امامت یکی از مهم‌ترین مباحث اعتقادی است که اختلاف نظر‌های بنیادی، بین شیعیان و اهل سنت در این مسئله وجود دارد؛ شیعیان از دیرباز با دلائل قرآنی و روایی، بر دیدگاه خود استدلال کرده‌اند. آیه اکمال در کنار حدیث غدیر، از دیرباز نزد عالمان شیعه، برای اثبات امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام مورد استفاده قرار گرفته است.

مضمون آیه اینست که دین با معرفی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عنوان جانشین بلافصل پیامبرخدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از جانب خداوند متعال کامل گشت. پس آیه در مقام این است که با تعیین شدن امام اول، دین کامل شده و بعد از پذیرش امامت امام علی علیه‌السلام، امامت دیگر امامان علیهم‌السلام نزد شیعیان اثنی‌عشری ثابت است؛ آنها برای امام دوازدهم، قائل به غیبت هستند.

غیبت یکی از ویژگی‌های اختصاصی امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه بوده و در این دوران، مردم دسترسی به امام معصوم علیه‌السلام ندارند؛ اهل بیت علیهم السلام برای رهایی مردم از سرگردانی در این دوران، دستور داده‌اند به عالمان دینی رجوع شود تا دچار انحراف اعتقادی نشوند و برای آشنایی به وظیفه دینی خویش از آنها تقلید کنند.

امام زمان عجل‌الله تعالی‌فرجه عالمان دینی را حجت خویش بر مردم معرفی کرده و اطاعت از آنها را واجب فرموده است. اسحاق بن یعقوب درباره تکلیف شیعیان در غیبت کبری از امام مهدی‌ علیه‌السلام سؤال کرد و توقیع ذیل، در پاسخ او صادر گردید: «... أَمَّا الْحَوَادِثُ‏ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ»؛[1] «در پیشامدهایی‌که برای شما رخ ‌می‌دهد، باید به راویان اخبار ما (علما) رجوع کنید، ایشان حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدایم».

این روایت به دو مسئله اشاره دارد: مسئله اول: موضوعاتی که باید به فقیه رجوع کرد و مسئله دوم: اصل حجیت رجوع به عالمان دینی و معرفی آنها به عنوان حجت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه بر مردم اشاره شده است.

احمداسماعیل بصری مدعی دروغین یمانی در کتاب «التیه‌الطریق الی الله» با پذیرش جواز تقلید در عصر غیبت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه آن را مستند به روایتی در کتاب تفسیر امام حسن عسکری علیه‌السلام دانسته و می‌نویسد: «ومن فروع ولاية الإمام، ولاية الفقيه الجامع لشرائط الإفتاء الملخصة في التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري ابهذه العبارة و...»؛ [2] «ولایت فقیه دارای شرایط فتوا از فروع ولایت امام معصوم علیه‌السلام است و آن شرایط در روایت تفسیر امام حسن عسکری علیه‌السلام بیان شده است».

روایتی که احمد بصری به عنوان دلیل برای اثبات ولایت فقیه در غیبت کبری بیان داشته؛ روایتی در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه‌السلام است که در آن، تقلید از مجتهدی که دارای صفات افتاء باشد را واجب دانسته است: «فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِينِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِ‏ أَنْ‏ يُقَلِّدُوهُ‏.»؛[3] «هریک از فقها که بر نفس خود مسلط باشند و دین خود را حفظ کنند و با هوای نفس خود مخالفت ورزد و امر خدا را اطاعت کند، بر همگان واجب است که از او تقلید نمایند». پس چگونه پیروان احمد اسماعیل بصری خویش را به جهل زده و تقلید از عالمان دینی در عصر غیبت را مغایر با آیه اکمال می‌دانند، در صورتی که رهبر آنها مشروعیت تقلید در زمان غیبت را مستند به روایت دانسته است؟

این مدعی دروغین یمانی بعد از پذیرش اصل تقلید در زمان غیبت، نظرات شیخ عبدالکریم زنجانی و آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری در اثبات مقام فتوا و ولایت بر مردم در امور سیاسی که همان ولایت فقیه می‌باشد را پذیرفته و چنین نظر خود را اعلام می‌کند که در زمان غیبت کبری لازم است از فقیه جامع الشرایط در فقه و امور سیاسی تبعیت و تقلید نمود. اما اگر نایب خاص امام مهدی علیه‌السلام بیاید، دیگر لازم است از نایب خاص تبعیت نمود.[3]

احمد اسماعیل بصری، تبعیت و تقلید از عالمان دینی را مستند به روایت امام معصوم علیه‌السلام دانسته است؛ ولی در کتاب‌های بعدی خویش، تقلید را جایز ندانسته و آن را انکار نموده است. این مسئله تناقضی آشکار است که در کتاب‌های احمد بصری وجود دارد و قابل انکار نیست. گفته اول احمد بصری به روشنی نشان می‌دهد که تقلید از عالمان دینی، مورد تأیید امام معصوم علیه‌السلام بوده و هیچ گاه در مقابل اکمال دین نبوده است؛ زیرا فقهاء از خویش چیزی به دین اضافه نمی‌نمایند، بلکه تلاش دارند تا کلام معصومین علیهم‌السلام را بفهمند.

پی‌نوشت:
[1]. ابن بابويه، محمد بن على، كمال الدين و تمام النعمة، ج‏2 ؛ ص484، اسلاميه - تهران، چاپ: دوم، 1395ق.
[2]. احمد اسماعیل بصری، التیه الطریق الی الله،الطبعة الثانیه، 1431ق، ص 41.
[3]. حسن بن على (ع)، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه السلام، ص300، مدرسة الإمام المهدی، قم، اول، 1409.
[4]. احمد اسماعیل بصری، التیه الطریق الی الله، ص 43.