پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ علم و علم آموزی از مهمترین مسائلی است که اسلام به آن اهمیت ویژه ای داده است. در آیات قرآن کریم بارها به این موضوع پرداخته شده و برای آن اهمیت ویژه‌ای بیان شده است.

ارزش علم و علم آموزی از منظر قرآن کریم به گونه ای است که در آیات این کتاب نورانی، خدای رحمان به پیامبرش می فرماید: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ (علق/1-5] بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید. همان کس که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد! بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است، همان کسی که به وسیله قلم تعلیم کرد و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد!» این سخنان پروردگار عالم، دلالت بر اهمیت علم آموزی دارد؛ زیرا خدای رحمان، تعلیم و آموزش انسان را توسط خود می‌داند.

علم آموزی و تعلیم، از اهداف رسالت انبیاء الهی نیز بوده است. قرآن کریم با اشاره به هدف والای پیامبران الهی در این باره می فرماید: «كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ (بقره/151) همچنان كه پيامبرى از خود شما را بر شما فرستاديم تا آيات ما را برايتان بخواند و شما را پاكيزه گرداند و كتاب و حكمت آموزد و آنچه را كه نمى‌دانستيد به شما ياد دهد.» بر اساس آنچه در این آیه شریفه بیان شد، آموزش و تعلیم انسانها از مهمترین وظایفی است که خدای رحمان بر انبیاء الهی واجب کرده است. در حقیقت می‌توان گفت، هدف از بعثت انبیاء، علم و علم آموزی است.

هنگامی که خدای رحمان در قرآن کریم از ویژگی انبیاء گذشته سخن به میان می آورد، علم و دانش آن انوار طیبه را عامل برتری آنان بر دیگر انسان ها می‌داند. خدای رحمان هنگام معرفی حضرت طالوت به عنوان حاکم و پادشاه بر جامعه آن روزگار، توان علمی و دانش او را مهم‌ترین عامل برتری‌اش بر سایر مردم معرفی می‌کند. قرآن کریم می‌فرماید: «وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (بقره/247) پيامبرشان به آنها گفت: خدا طالوت را پادشاه شما كرد. گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهى باشد؟ ما سزاوارتر از او به پادشاهى هستيم و او را دارايى چندانى نداده‌اند. گفت: خدا او را بر شما برگزيده است و به دانش و توان او بيفزوده است و خدا پادشاهيش را به هر كه خواهد دهد كه خدا دربرگيرنده و داناست.»

این آیات نشان از جایگاه علم و علم آموزی نزد پروردگار عالم دارد. اما یکی دیگر از نکاتی که در قرآن کریم درباره علم و علم آموزی بیان شده، خشوع و بندگی مطلق علما و دانشمندان است. این سخن به این معنا است که هنگامی که انسانی اهل علم و علم آموزی می‌شود، به مراتبی از یقین و ایمان نسبت به پروردگارش می‌رسد که دیگر انسانها از درک آن مقامات و درجات عاجر می‌شوند. این سخن به این معناست که علم و دانش، عاملی برای خضوع و خشوع در برابر خدای عالمیان است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ (فاطر/28) از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‌ترسند.» با بیان این آیه، مشخص می‌شود که علم و دانش سبب می‌شود تا انسانها به قرب الهی و بندگی نزدیک شوند و از فهم دین برکاتی به آنان برسد.

محمدجواد مهریار