پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ جهاد یکی از مهم ترین اعمالی است که در آیات نورانی قرآن کریم و روایات معتبر به ارزش والا و جایگاه برجسته آن اشاره شده است. برای جهاد، ویژگی هایی بیان شده که در ادامه به گوشه‌ای از آن فضائل پرداخته می‌شود.

1 - انواع جهاد در راه خدا؛
جهاد در راه خدا فقط محصور در میدان نبرد نمی‌شود. هر چند این نوع جهاد، مشهورترین و سخت ترین نوع از اقسام آن به حساب می‌آید، اما جهاد گاهی با بذل جان و گاهی با بخشش اموال در راه خدا نیز صورت می‌پذیرد. باید گفت با توجه به شرایط زمان و مکان، جهاد در راه خدا نیز متغیر می‌شود.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ (توبه/20) آنها که ایمان آوردند و هجرت کردند و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد کردند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پیروز و رستگارند.»
همچنین امیرالمومنین (علیه‌السلام) دراین باره می‌فرمایند: «در راه خدا با دستها (و جوارحتان) جهاد و مقابله کنید و اگر نتوانستید با زبانتان و اگر نتوانستید با دلهایتان مجاهده کنید (نسبت به دشمن احساس دشمنی و انزجار کنید).»(1)

2 - فضیلت بی حساب جهاد نزد خدای رحمان؛
عبادت خدای رحمان یکی از مهمترین ارکان تثبیت کننده اعتقادات در هر مسلمانی است. اما در میان عبادات، بعضی از آنان بر عبادات دیگر برتری ویژه‌ای دارند. قرآن کریم در آیات نورانی خود به برتری مجاهدین یا همان جهادگران بر دیگر مسلمانان اشاره می‌کند. خدای رحمان می‌فرماید: «لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا * دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا (نساء/95و96) (هرگز) افراد باایمانی که بدون بیماری و ناراحتی، از جهاد بازنشستند، با مجاهدانی که در راه خدا با مال و جان خود جهاد کردند، یکسان نیستند! خداوند، مجاهدانی را که با مال و جان خود جهاد کردند، بر قاعدان [ترک‌کنندگان جهاد] برتری مهمی بخشیده و به هر یک از این دو گروه (به نسبت اعمال نیکشان،) خداوند وعده پاداش نیک داده و مجاهدان را بر قاعدان، با پاداش عظیمی برتری بخشیده است * درجات (مهمی) از ناحیه خداوند و آمرزش و رحمت (نصیب آنان می‌گردد) و (اگر لغزشهایی داشته‌اند،) خداوند آمرزنده و مهربان است.» این آیه به مقایسه مؤمنان جهادگر با مؤمنانی که کاهل در انجام وظیفه یا تارک آن هستند، پرداخته است. خداوند جهادگران را مستحق پاداش عظیم و رحمت خاص می‌داند.

محدثین شیعه نیز به جمع آوری کلمات نورانی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت (علیهم‌السلام) پیرامون برتری جهاد بر دیگر اعمال عبادی مسلمانان پرداخته‌اند که در ادامه، دو نمونه آن بیان می‌شود.
محدث نوری می‌نویسد: «ابوذر غفاری می‌گوید: از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پرسیدم؛ كدام عمل نزد خداى عزوجل محبوب تر است؟ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: ايمان به خدا و جهاد در راه او. ابوذر می‌گوید: در ادامه از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پرسیدم، چه جهادى برترين جهاد است؟ حضرت فرمودند: جهاد كسى كه مركبش را در ميدان جنگ بدواند و از اين عمل، خسته نشود و خونش در راه خدا بريزد.»(2)
مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی می‌نویسد: «منصور بن حازم می‌گويد: خدمت امام صادق (عليه‌السلام) عرض كردم، چه اعمالى برترین عمل است‌؟ امام (علیه‌السلام) می‌فرمایند: نماز اول وقت و نيكى به پدر و مادر و جهاد در راه خداى عزوجل.»(3)
این دو روایت نورانی بیان کننده اهمیت جهاد به عنوان یک عمل واجب شرعی است که در زمره برترین اعمال بیان شده است.

پی‌نوشت:
1 - نورى، مستدرك الوسائل، ج11، ص16، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ اول، 1408ق. «وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: جَاهِدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَيْدِيكُمْ فَإِنْ‏ لَمْ‏ تَقْدِرُوا فَجَاهِدُوا بِأَلْسِنَتِكُمْ فَإِنْ‏ لَمْ‏ تَقْدِرُوا فَجَاهِدُوا بِقُلُوبِكُم‏.»
2 - نورى، مستدرك الوسائل، ج11، ص19، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ اول، 1408 ق. «الصَّدُوقُ فِي مَعَانِي الْأَخْبَارِ، وَ الْخِصَالِ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَسْوَارِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ السِّجْزِيِ‏ عَنْ عَمْرِو بْنِ حَفْصٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَسَدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْبَصْرِيِّ عَنِ ابْنِ جُرَيْحٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ عُمَيْرٍ اللَّيْثِيِّ عَنْ أَبِي ذَرٍّ: أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِيَّ ص أَيُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَ جِهَادٌ فِي سَبِيلِهِ قَالَ قُلْتُ فَأَيُّ الْجِهَادِ أَفْضَلُ قَالَ مَنْ عُقِرَ جَوَادُهُ وَ أُهَرِيقَ دَمُهُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ .»
3 - كلينى، الکافی، ج2، ص158، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ چهارم، 1407 ق. «الْحُسَيْنُ‏ بْنُ‏ مُحَمَّدٍ عَنْ‏ مُعَلَّى‏ بْنِ‏ مُحَمَّدٍ عَنِ‏ الْوَشَّاءِ عَنْ‏ مَنْصُورِ بْنِ‏ حَازِمٍ‏ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ الصَّلَاةُ لِوَقْتِهَا وَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.»

محمدجواد مهریار