پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ موعود گرایی و انتظار برای موعود که همان منجی آخرالزمان است، به عنوان یک اعتقاد مشترک در میان تمام ادیان الهی و حتی برخی ادیان غیر الهی وجود دارد. این اعتقاد به عنوان یک عقیده الهی در میان شیعیان نیز وجود دارد و شیعه معتقد است که آخرین امام و خلیفه منصوب از جانب خداوند متعال، همان موعود منتظر است که با ظهورش، دین خدا را در زمین احیاء می‌کند. اما اعتقاد به مهدویت و ایمان به آن، یکی از مهمترین اصول اعتقادی شیعه به حساب می‌آید. علمای شیعه برای تبیین و اثبات این اعتقاد صحیح و الهی، به آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) تمسک و استدلال کرده‌اند.

زمین میراث صالحان است
قرآن کریم در آیات نورانی خود از نشانه های مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ویژگی یارانش و نحوه حکومت حضرت در آخرالزمان یاد می‌کند؛ البته لازم به ذکر است که شأن نزول این آیات کریمه، به تنهایی و به صورت مستقیم درمورد پیرامون مهدویت نازل نشده و با تأویل و تفسیر آن از سوی اهل بیت (علیهم‌السلام) این مفاهیم استخراج می‌شود. به عنوان نمونه قرآن کریم در آیات خود از حکومت مستضعفین در زمین یاد می‌کند و زمین را میراثی از سوی خدا برای آنان می‌داند.
به این معنا که خدای متعال، حکومت در زمین را به بندگان صالح خویش ارزانی می‌دارد. نکته مهم در این آیه آن است که از قدیم الایام تاکنون، همواره حکومت‌ها به طور موقت در دست انبیاء بوده و هیچ گاه ثابت باقی نمانده، اما عباد صالحی خواهند آمد که حکومت الهی به آنان ارث خواهد رسید. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ‌ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ‌ أَنَّ الْأَرْ‌ضَ يَرِ‌ثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ (انبیاء/105) و همانا ما پس از تورات در زبور نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به میراث می برند.» در روایات شیعه بعد از بیان این آیه شریفه، امام محمد باقر (علیه‎‌السلام) می‌فرمایند: «خدای رحمان در قرآن می‌فرماید: زمین را بندگان شایسته ما به میراث می‌برند، آن بندگان صالح همان اصحاب مهدی (عجل‌الله‌فرجه) در آخرالزمان هستند.»(1)

موعود منتظر از فرزندان امیرالمومنین (علیه‌السلام)؛
یکی دیگر از آیات قرآن که به موعود منتظر و برپایی حکومتش اشاره می‌کند، آیه 55 سوره نور است. خدای رحمان خلافت و یا همان تشکیل دولت جهانی خودش را که در گذشته نیز وجود داشته، یادآوری می‌کند و برای آینده نیز از میان خوبان، خودش افرادی را انتخاب خواهد کرد.

بر این اساس، خلافت در آخرالزمان برای صالحان است. خدای رحمان می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا ۚ وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ (نور/55) خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده داده است که حتماً آنان را در زمین جانشین (دیگران) کند، همانگونه که پیشینیان آنان را جانشین (دیگران) کرد و قطعاً دین شان را که برای آنان پسندیده، به سودشان استوار و محکم می‌کند و یقیناً ترس و بیم شان را تبدیل به امنیت می‌کند، (تا جایی که) فقط مرا بپرستند (و) هیچ چیزی را شریک من نگیرند و آنان که پس از این نعمت‌های ویژه ناسپاسی ورزند، (در حقیقت) فاسق اند.»

در این آیه شریفه به حکومت اهل بیت (علیهم‌السلام) در آخرالزمان اشاره می شود و هدف خدای رحمان، معرفی حاکمان در آخرالزمان بوده است. در تفسیر این آیه نیز از موعود گرایی که با ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) و حکومت ایشان تشکیل می‌شود، صحبت به میان آمده است.

عبدالله بن سنان می‌گوید: «از امام صادق (علیه‌السلام) درباره آیه «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ؛ خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده داده است که حتماً آنان را در زمین جانشین (دیگران) کند، همانگونه که پیشینیان آنان را جانشین (دیگران) کرد)» سؤال کردم؛ حضرت فرمودند: این آیه درباره حضرت علی (علیه‌السلام) و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) که فرزندان او هستند، نازل شده است.»(2)

پی‌نوشت:
1. سيد هاشم بحرانی، البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص848، مؤسسه بعثه - قم، چاپ اول، 1374 ش. «و عنه، قال: حدثنا أحمد بن محمد، عن‏ أحمد بن الحسن، عن أبيه‏، عن الحسين بن محمد ابن عبد الله بن الحسن، عن أبيه، عن أبي جعفر (عليه السلام)، قال: «قوله عز و جل: أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ‏ هم أصحاب‏ المهدي‏ (عليه السلام) في آخر الزمان»
2. سيد هاشم بحرانی، البرهان في تفسير القرآن، ج4، ص90، مؤسسه بعثه - قم، چاپ اول، 1374 ش. «محمد بن العباس: عن الحسين بن محمد، عن معلى بن محمد، عن الوشاء، عن عبد الله بن سنان، قال: سألت أبا عبد الله (عليه السلام) عن قول الله عز و جل: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ‏ فِي‏ الْأَرْضِ‏ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‏، قال: «نزلت في علي بن أبي طالب، و الأئمة من ولده (عليهم السلام)»

محمدجواد مهریار