پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در طول تاریخ مشاهده می شود انسان هایی که آرمان ها، باورها و اهداف واحدی دارند با تشکیل یک گروه و انجمن سعی می کنند بصورت منظم و تشکیلاتی فعالیت کنند تا کیفیت کار و میزان تأثیرگذاری فعالیت هایشان بالا برود. گروه های تشکیل شده گاهی اساس نامه و فعالیت هایشان عمومی و در معرض دید عموم است و گاهی برعکس است یعنی به صورت مخفی و سرّی  فعالیت می کنند.

خیلی اوقات سرّی و مخفی بودن عقاید و باورها و... یک گروه، خود ظرفیت و زمینه انحراف را مهیا می کند چون فعالیت های آن ها در معرض دید نیست و مورد قضاوت متعارف قرار نمی گیرند.  این سرّی بودن، یک نشانه است که احتمال فعالیت های غیرمتعارف و شاید خطرناک را بالا می برد.

در سال 1875میلادی انجمنی شبه معنوی در غرب شکل گرفت که شیفته آموزه های ادیان شرق بود. نام این انجمن «تئوسوفی» بود که ترکیب دو کلمه تئو(Theo) به معنی خدا و سوفی(shphy) به معنی دانش می باشد. تئوسوفی یکی از عبارات کهن و با سابقه در جهان است که اشاره به هر نظام فکری دارد که اساس آن وحی خداوند یا روشنی درونی توسط خداوند باشد. آنچه مورد ادعا می باشد این است که انجمن، تمامی حقایق همه ادیان را در بر می گیرد.

«جی، اچ، فلت»، کلنل «اچ، اس، اولکات» و «اچ، پی، بلاواتسکی» سه فرد مهم و مؤسس انجمن تئوسوفی هستند. تئوسوفی مدعی است که انجمنی جهانی است و درهای خود را روی پیروان همه ادیان بازکرده است. بنیادهای اساسی انجمن تئوسوفی که در آثار مکتوبات رهبران آن یافت می شود، عبارت است از: حلول مطلق خداوند، تثلیث تجلی خدا، اعتقاد به تناسخ، رشد بشریت در اثر تبدّل ابدان، پیشروی تحت قانون کارما، وجود آموزگاران الهی، و انسان های خارق العاده و اعتقاد به سه دنیای جسمانی، عاطفی و معنوی. جوهره اصلی آموزه های انجمن تئوسوفی یکی بازیابی حقیقت مبتنی بر اندیشه های بودا است و دیگری گسترش و رواج برادری جهانی بدون توجه به نژاد و جنسیت. مهم اینکه انجمن تئوسوفی صورتی جدید از اندیشه های بوداست.(1)

در سال 1911میلادی انجمن تئوسوفی موسسه ای با نام «نظم ستاره» در بنارس هندوستان بنا نهاد. تئوسوفی هدف از ایجاد این موسسه را این گونه بیان داشت: چون معلم جهانی به زودی ظاهر خواهد شد ما می خواهیم جهان را آماده و مستعد ظهور و حضور او نمائیم. «کریشنا مورتی» که در سال 1909به انجمن تئوسوفی پیوسته بود را به عنوان سرپرست آن مؤسسه انتخاب کردند و گفتند تمام استعدادها و مشخصات آن معلم را در وی دیده اند و شناخته اند...(2) 

آنی بیزانت رئیس وقت انجمن تئوسوفی در سال1911مدعی شد مسیح در قالب کریشنا مورتی ظاهر شده است. و کریشنا مورتی را مسیح متولد شده در غرب و بودائی دیگر در شرق نامید. مسئولان انجمن تئوسوفی کوشیدند کریشنا مورتی را در پرده ای از راز و رمز و اسرار نگه دارند. انجمن چنین اعلان می کرد که روح عیسی مسیح (علیه السلام) در کالبد کریشنا مورتی حلول کرده است. اما در سال 1929 کریشنا مورتی موسسه نظم ستاره را منحل و ادعای معلم جهانی بودن را رد کرد. این اتفاق باعث شد حقیقت این فرقه انحرافی آشکار شود.

تئوسوفی به سبب پیگیری و توجه دائم به علوم خفیه، برای افراد زیادی جذابیت داشت و موجب جذب آنان می شد. بلاواتسکی در مرکز آدیار(هند) در کنار اتاق خواب خود اتاقی موسوم به اتاق امور خفیه داشت و مدعی بودند که نامه هائی از استادان مخفی الهی برایشان در محفظه چوبی به نام(محفظه مقدس) به صورت شگفت انگیزی ظاهر می شود و این ادعا را دلیلی بر ارتباط انجمن تئوسوفی با اساتید مخفی الهی می دانستند. یکی از اعضای انجمن به نام(کولومب) اعتراف کرد که صفحه های متحرکی در اتاق امور خفیه تعبیه کرده بودند که بشود نامه ها را از اتاق خواب بلاواتسکی داخل محفظه مقدس انداخت. و نامه هایی از بلاواتسکی که خطاب به او در تهیه ابزار این فریب نوشته شده بود را علنی کرد. آشکار شدن این رسوائی باعث شد مشخص شود اعتقاد به استادان مخفی بک فریب و خیال بیشتر نبوده است.»(3)

انجمن تئوسوفی انشعابات متعددی داخل خود داشته که منجر به جدائی خیلی از اعضا شده است. همچنین فرقه های دیگری با استفاده از آموزه های تئوسوفی ایجاد شدند. فرقه انحرافی«مدرسه راه معرفت» توسط کریم زرگر در ایران  از جمله این مواردند.

پی‌نوشت: 
1.محمّد تقی فعالی، کریشنا مورتی، ناشر سازمان ملی جوانان، تهران، 1388، ص40.
2.همان، ص31.
3.فصلنامه روشنا،مؤسسه مطالعاتی، تحلیلی فرق و ادیان(روشنگر)شماره 90و91، پائیز وزمستان1400، ص 104