پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از اموری که در روایات، مورد سفارش واقع  است، زیارت قبور مؤمنین است که بسیار به آن توصیه شده است. در روایت آمده است: «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام: زُورُوا مَوْتَاكُمْ‏(1) مردگان خود را زيارت كنيد.» به همین خاطر به مؤمنانی که به زیارت قبور اهل بیت(علیهم السلام) و علما و مومنین دیگر رغبت دارند باید تذکر داد که در روایات از زیارت بعضی از قبور از جمله زیارت قبور بزرگان تصوف نهی شده است.

همان گونه که در روایتی، شيخ مفيد به سند صحيح از امام علی النقی (علیه السلام) روايت كرده است كه: «...فمن ذهب الى زيارة أحد منهم حيّا أو ميّتا فكأنّما ذهب الى زيارة الشيطان و عبدة الأوثان و من أعان أحداً منهم فكأنّما أعان يزيد و معاوية و أبا سفيان، فقال له رجل من أصحابه عليه السّلام(2) هر كس به زيارت يكی از آنان در حال حيات و يا بعد از مرگ برود، مانند آن است كه به زيارت شيطان و بت پرستان رفته باشد و هر كس ياری ايشان كند، گويا يزيد و معاويه و ابوسفيان را ياری كرده است.»

یکی از مقبره هایی که بسیار مورد توجه زائرین امام رضا(علیه السلام) حتی افراد متدین و مذهبی می باشد مقبره پیر پالان دوز است و بدون توجه به اینکه آنجا مقبره چه شخصی است و به تصور اینکه قبر امام زاده و یا عالم دینی است آنجا را زیارت کرده و به دیگران هم توصیه زیارت آنجا را دارند.

در حالی که مقبره پیر پالان دوز، انتساب به دو تن از بزرگان تصوف دارد. یکی از آنها ابونصر سراج طوسی از صوفیان مشهور قرن چهارم هجری قمری است و شخص دیگر شیخ محمد کارندهی قطب بیست و هفتمین فرقه صوفیه ذهبیه اغتشاشیه می باشد. اینکه این مقبره متعلق به کدام یک از این دو شخص است برای خود قائلینی دارد. فرقه ذهبیه در دهه های اخیر با بازسازی مقابر اقطاب و بزرگان خود به دنبال ترویج فرقه خود هستند. چنانچه این مقبره، به نام یکی از اقطاب بزرگ فرقه ذهبیه مشهور است. در اینجا با شمه ای از زندگی هر یک از این دو نفر آشنا می شویم.

عبد اللّه بن على ابونصر السرّاج، ملقب به طاوس الفقراء از بزرگان صوفی سنی مذهب در قرن چهارم هجری است که کتاب های متعددی تالیف کرده است که معروف ترین آنها کتاب اللمع فی التصوف است.

وی جایگاه بالایی در بین متصوفه دارد به گونه ای که عطار در تذکرة الاولیاء در باره او می نویسد: «آن عالم عارف... آن نگين حلقه فقرا، آن زبده امشاج، شيخ وقت ابو نصر سرّاج -رحمة اللّه عليه- امامى به حق بود... و او را «طاوس ‏الفقرا» گفتندى و صفت و نعت او نه چندان است كه در قلم و بيان آيد و يا در عبارت و زبان گنجد.»(3)

او سال 378 در طوس از دنیا رفت. برخی معتقدند مقبره پير پالان‏دوز در مشهد مقدس  متعلق به او باشد.(4) و یک قرینه بر درستی این مطلب وجود دارد و این که معنای لغوی سراج (زین ساز) باشد که كم كم اين كلمه به پالان دوز تغيير شكل داده است.

شخصیت دیگری که گفته می شود همان پیر پالان دوز است، شیخ محمد عباسی معروف به محمد کارندهی قطب بیست و هفتم ذهبیه است. وی از صوفیان قرن دهم هجری قمری است و در کارند خراسان به دنیا آمده و سپس تا زمان رحلت، در شهر مقدس مشهد به زندگی خود ادامه داد.

طبق گزارشی که مرید او شیخ نجیب الدین رضا داده است، شغل او خفافی یعنی کفش دوزی بوده است، به همین خاطر به پاره دوز هم مشهور شده است. برخی معتقدند که نام شغل وی در طی زمان به پالان دوز تغییر پیدا کرده است. وی در سال 1037 هجری در طوس درگذشت.

دکتر اسدالله خاوری که از وابستگان فرقه ذهبیه است در کتاب خویش در مورد کارندهی می نویسد: «از تحصیلات او اطلاعی نداریم اما از آنچه که خلیفه چهارم در حق او سروده، معلوم می دارد که سواد به معنای متعارفی نداشته است.»(5)

لذا به این نتیجه می رسیم که مقبره پیر پالان دوز چه متعلق به ابونصر سراج باشد و چه متعلق به شیخ محمد کارندهی باشد، هر دو آنها منسوب به مسلک ضاله تصوف هستند و طبق روایت بیان شده، زیارت قبر آنها مورد نهی امام معصوم(علیه السلام) قرار گرفته است.

پی نوشت:

(1)كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - دارالحديث)،ج‏5 ؛ ص569، دار الحديث - قم، چاپ: اول، ق‏1429.

(2)قمى، عباس، سفينة البحار،ج 5 ،ص 199،قم، اسوه، چاپ: اول، 1414 ق.

(3)فريد الدين عطار نيشابورى، تذكره الأولياء،القسم‏الثاني ،ص182، مطبعه ليدن - ليدن، چاپ: اول، 1905 م.

(4)جلال الدين همايى، مولوى نامه؛ مولوى چه مى گويد؟،ج‏1 ؛ ص173، نشر هما - تهران، چاپ: دهم، 1385.

(5)خاوری،اسدالله،ذهبیه تصوف علمی-آثار ادبی،ص264،دانشگاه تهران، چاپ:دوم، 1383ش.