پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امام علی (علیه‌السلام) در سال 35ه.ق حکومت اسلامی را به دست گرفتند که این حکومت، حدود 5 سال به طول انجامید. برخورد ایشان و حکومتش به عنوان امام و حاکم جامعه اسلامی با پیروان ادیان مختلف، نمونه بسیار روشن و درست از دیدگاه اسلام نسبت به اهل کتاب از جمله یهودیان است.

امام علی (علیه‌السلام) در حکومت خویش با اهل کتاب آنچنان که خود به دیگران دستور می دادند، عمل می کردند. در حکومت آن حضرت با یهودیان مسالمت آمیز رفتار می شد که در ادامه به چند حادثه تاریخی که در دوران ایشان اتفاق افتاده است، اشاره می شود.

1. روزی زره امام علی (علیه‌السلام) گم شد و حضرت آن را در دست یک یهودی دیدند. امام که در مقام و منصب خلیفه مسلمین بودند، درباره این واقعه به شریح قاضی شکایت بردند. امام علی (علیه‌السلام) به شریح فرمودند: «این زره، زره من است و آن را نه فروخته ام و نه بخشیده ام. قاضی از یهودی در مورد ادعای امام علی (علیه‌السلام) پرسید، یهودی جواب داد، این زره مال من است و در دست من است. قاضی رو به امام علی(علیه‌السلام) کرد و گفت: آیا بینه ای داری که این زره برای شما است؟ حضرت غلامش قنبر و پسرش امام حسن(علیه‌السلام) را حاضر کرد و آنها شهادت دادند که زره برای حضرت علی(علیه‌السلام) است. قاضی شریح گفت: شهادت غلامت قنبر پذیرفته است اما شهادت پسرت، چون پسر توست قابل پذیرش نیست» و در نهایت به نفع یهودی حکم صادر کرد.(1)

در دوران خلافت امام علی (علیه‌السلام) در دادگاه اسلامی، یهودیان از چنین آزادی برخوردار بودند که حقوق آنها تماماً رعایت می‌شد و وقتی اختلاف بین یک یهودی و خلیفه مسلمین در می گرفت، در صورت برحق بودن طرف یهودی، حکم به نفع او صادر می شد.

2. در دوره خلافت امام علی (علیه‌السلام) مرحله جدید تحولات فرهنگی آموزشگاه های یهود پیش آمد و یک بار دیگر دانشگاه های سورا و پومبدتيا واقع در عراق، مراکز آموزشی تورات و علوم دینی برای تمام یهودیان شد. در این زمان یهودیان عراق برای خود سازمان منظم و دادگاه های ویژه ای داشته و به صورت یک جامعه آزاد یهودی در آنجا می زیستند.(2)

3. مورخان يهودی آورده اند وقتی امام علی (علیه‌السلام) از شهر فیروزشابور(الأنبار) می گذشتند، ماراسحق، رئیس دانشگاه پومبدينا، با جمعیت زیادی در حدود نود هزار نفر جهت عرض دوستی به استقبال حضرت رفتند و امام آنها را اکرام کرد و ماراسحق را در منصبش ابقا کرد و تمامی حقوقی را که بزرگ مسیحیان از آن برخوردار بود، برای ایشان مقرر فرمود.(3)

4. یهودیان در دوران خلافت امام علی (علیه‌السلام) در گشایش و راحتی بودند. آنها اجازه انجام معامله داشتند. امام علی (علیه‌السلام) به کارگران حکومت دستور می داد تا برای آبیاری زمین های اهل ذمه از جمله یهودیان، نهر آب حفر کنند. بنابراین امام علی (علیه‌السلام) یهودیان را مشمول عطایای دولتی و حکومتی قرار داده اند.(4)

این گونه مسائل به خوبی بیانگر آن است که یهودیان در زمان امام علی (علیه‌السلام) در دایره حکومت اسلامی دارای وضعیت مناسبی بوده اند.

پی نوشت:
1. جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر الکلام، تهران: امیر کبیر، چاپ دوازدهم، 1386، ج ۴، ص ۴۶؛ محمد بن خلف بن حیان، اخبار القضاة، بيروت: المكتبة التجارية الكبرى، 1947م، ج ۲، ص ۳۶۱.
2. يونس حمامی لاله زار و همکاران، فرهنگ و بینش یهود، تهران: انجمن کلیمیان، چاپ چهارم، 1382، ص ۱- ۲
3. احمد حجازي السقا، نقد التوارت، بی جا: مکتبه الکیات الازهریه، 1976، ص ۴۴
4. علی حسنی الخربوطلی، الاسلام و اهل ذمه، قاهره: بی نا، 1969م، ص 127- 128