پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که در فضای مجازی منتشر شده، خطاب امام صادق (علیه‌السلام) به منصور دوانیقی با لفظ امیرالمؤمنین است. از یکی از کتب شیعه آورده اند: «نامه‌هایی را نزد منصور دوانیقی آوردند که نشان می‌داد امام صادق (علیه‌السلام) مردم را به قیام فراخوانده است؛ منصور امام را احضار می‌کند و به ایشان می‌گوید از این ریش سفید و نَسَبت خجالت نمی‌کشی بین مردم و اولیاء جامعه تفرقه می‌اندازی؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: نه به خدا ای امیرالمؤمنین! اینها دستخط من نیست؛ نامه‌های من نیست و این هم مهر من نیست. به اسم من نامه جعل کرده‌اند.»[1] از این گزارش تاریخی استفاده می‌کنند و اعتراف امام صادق (علیه‌السلام) به مشروعیت حکومت منصور و عدم حقانیت امام را برداشت می‌کنند.

در پاسخ به این شبهه می توان در مورد تاریخ نامیدن خلفا با لقب امیرالمؤمنین مطالبی بیان کرد:
لقب امیرالمؤمنین طبق نظر شیعه، از القاب خاص حضرت علی (علیه‌السلام) است و فرد دیگری، حتی سایر ائمه (علیهم‌السلام) را به این لقب نمی‌خوانند. برخی از علمای اهل سنت نیز این لقب را برای حضرت به کار برده و در آثار خود، ایشان را به این لقب خوانده‌اند، ولی مانند شیعه انحصار آن را در مورد شخص حضرت علی (علیه‌السلام) نمی‌دانند.[2]
علامه مجلسی پس از نقل 84 روایت در یک باب در مورد امر به سلام کردن با لقب امیرالمؤمنین و اینکه کسی غیر حضرت علی (عليه‌السلام) به این لقب نامیده نمی‌شود؛ درباره وجه تسمیه حضرت به این لقب می‌نویسد: «فرد منصف در تواتر این روایات که از فریقین نقل شده، شک نمی‌کند و ما برخی از روایات در این زمینه را به جهت طولانی نشدن ذکر نکردیم. ... و شکی نیست در اینکه این روایات نص در امامت و خلافت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است؛ چون وقتی ایشان در زمان حیات و بعد رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از جانب خداوند و رسولش امیرالمؤمنین باشد پس بر جمیع مسلمین و مؤمنین اطاعتشان واجب است.»[3]

دور ماندن حضرت علی (علیه‌السلام) از خلافت، مجال آن را به وجود آورد که این لقب برای دیگر خلفای غاصب نیز به کار برده شود. چون به ابوبکر خلیفه رسول خدا اطلاق می‌شد و پس از وفات او برای مردم سخت بود که به خلیفه دوم بگویند، خلیفه خلیفه رسول خدا و این عبارت طولانی بود؛ از این‌رو ابن عساکر می‌گوید: «زمانی که مردم برای بیعت با خلیفه دوم نزدش آمدند، چنین می‌گفتند: خلیفه خلیفه رسول خدا. عمر بن خطاب گفت این کلام طولانی است، شما مؤمنین هستید و من امیرتان، پس از این به بعد مرا امیرالمؤمنین بخوانید.»[4] ابن خلدون نیز می‌نویسد: «لقب امیرالمؤمنین اولین بار بر خلیفه دوم اطلاق شد. در تاریخ نقل شده است عبدالله بن جحش یا عمرو بن عاص و مغيرة بن شعبه پس از رسیدن به مدینه بعد بازگشت از جنگ، سراغ خلیفه دوم را با عبارت «أين أميرالمؤمنين» گرفتند و صحابه از این لقب خوششان آمد و گفتند این لقب سزاوار اوست و با این لقب او را می‌خواندند. خلفای بعد هم این لقب را به ارث بردند و خلفای بنی امیه و بنی عباس نیز هر یک امیرالمؤمنین خوانده شدند.»[5] این روش در قرون بعدی هم ادامه پیدا کرد و حکومت‌هایی که ادعای اسلام داشتند، سران خود را به این لقب می‌نامیدند. در زمان حاضر، سران و رهبران برخی از گروه‌های افراطی تکفیری ازجمله رهبران گروه داعش، این لقب را بر خود می‌نامند. برخی گروه‌های طالبان نیز این لقب را برای بزرگ خود به کار می‌برند.

بنابراین مشاهده می شود که اين لقب که از ويژگیهاى حضرت على (علیه‌السلام) است و از طرف خدا و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به حضرت اختصاص داده شده، همانند اصل خلافت که از حضرت على (علیه‌السلام) غصب گردید.

پی‌نوشت:
[1]. مهج الدعوات و منهج العبادات، سيد بن طاووس، ص195.
[2]. «لقب امیرالمؤمنین مخصوص چه کسی است؟ (قسمت اول)»
[3]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج37، ص340.
[4]. تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج30، ص297.
[5]. دیوان المبتدا و الخبر فی تاریخ العرب و العجم و البربر، ابن خلدون، ج1، ص283.