امام صادق
در میان اهل بیت پیامبر، دو امام معصوم، امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) توانستند در فرصتی که در زمان حیاتشان، توسط خلفای غاصب و حکومت ظالم به‌وجود آمده بود، بهره کافی ببرند و شاگردانی تربیت کنند، که کسی را یارای مقاومت در برابر مناظرات و مباحثات علمی در برابر آنان نبود.
شمس الدين ذهبی در کتاب تاریخ الاسلام با اشاره به فضائل امام صادق (علیه‌السلام) می نویسد: «مناقب و فضائل جعفر بن محمد (علیهماالسلام) بسیار زیاد است و او صلاحیت برای خلافت داشت؛ زیرا وی صاحب سیادت و فضیلت و علم و شرافت بود.»
تاریخ الاسلام، ج9، ص93.
علاوه بر علما و محدثین شیعه، علمای اهل سنت نیز به بررسی ابعاد و شخصیت آسمانی امام صادق (ع) پرداخته اند. آن فضیلتی که بیش از همه در منابع اهل سنت به آن پرداخته شده، علم الهی حضرت (ع) و گسترش آن در بین تمام مسلمانان است. اذعان بزرگان اهل سنت همانند ابوحنیفه به افقهیت و اعلمیت حضرت نشان از بهره گرفتن علمای اهل سنت از دریای علم الهی امام (ع) است.
ذهبی به نقل از امام صادق (علیه‌السلام) می نویسد: «از من سؤال کنید قبل از آنکه مرا از دست دهید؛ زیرا بعد از من کسی شبیه من برای شما حدیث بیان نمی کند.»
تاریخ الاسلام، ج9، ص89.
جایگاه و مقام علمی امام کاظم (ع) در سنین کودکی، حکایت از عظمت و برتری این خاندان دارد و لازمه آن تبعیت و اطاعت کردن است. اقیانوس بیكران علم و دانش پیشوایان معصوم برای غواصان در آن، ناشناخته نیست.
امام صادق علیه‌السلام در دوران امامتش، با مخالفانشان بسیار مناظره و گفتگو داشتند و در این مناظرات، هرگز عصبانی یا تند و یا از دایره‌ی اعتدال خارج نمی‌شدند.
درباره عظمت علمی، عملی ، اخلاقی و زهد امام صادق (ع) نه تنها توسط شیعیان به فراوانی سخن گفته شده است، بلکه دراین باره جمع کثیری از بزرگان اهل سنت و جماعت، پیشوایان مذاهب اهل سنت نیز سخن گفته‌اند.
زنی از امام صادق(ع) درباره دوستی خلفا سؤال پرسید و حضرت به دوست داشتن آنها امر کرد؛ اما تقیه‌ای بودن این حدیث، از ادامه آن مشخص می‌شود. مخالفین ادعا دارند که این روایت تقیه‌ای نیست، در حالی که اگر روایت به طور کامل بررسی شود، مشخص خواهد شد که امام خود به این امر (دوستی شیخین) معتقد نیست.
از برکات دوران حیات طیبه‌ی امام صادق (ع) تربیت شاگردانی است که هر کدام، از سرشناسان دوران خود بودند. وهابیون ادعا می کنند اگر برای امام صادق (ع) شاگردانی شیعه مذهب وجود داشته، چرا از آنان اثری وجود ندارد؟ درحالی که هشام بن حکم از اصحاب حضرت بوده که در دوران زندگی خود به دفاع از مذهب تشیع پرداخته است.
لقب امیرالمؤمنین طبق نظر شیعه، از القاب خاص حضرت علی (ع) است و فرد دیگری حتی سایر ائمه (ع) را به این لقب نمی‌خوانند. برخی علمای اهل سنت نیز این لقب را برای حضرت به کار برده و در آثار خود، ایشان را به این لقب خوانده‌اند ولی مانند شیعه انحصار آن را در مورد شخص حضرت علی (ع) نمی‌دانند.
روایات نقل شده از امام صادق (ع) نشان از اعتقاد ایشان به حقانیت خود و شایستگی اهل بیت (ع) به مقام خلافت است و یاور نداشتن و ثمربخش نبودن قیام، در زمان حضرت باعث شده بود قیام نکنند و امیرالمؤمنین خواندن منصور از روی تقیه بود تا خلیفه قصد جان امام را نداشته باشد، نه پذیرش مشروعیت منصور و عدم حقانیت امام.
لقب امیرالمؤمنین پس از پیامبر (ص) اولین بار بر خلیفه دوم اطلاق شد. مردم برای بیعت با خلیفه دوم می گفتند: خلیفه خلیفه رسول خدا. عمر گفت این کلام طولانی است، شما مؤمنین هستید و من امیرتان، پس از این به بعد مرا امیرالمؤمنین بخوانید. خلفای بعد هم این لقب را به ارث بردند و خلفای بنی امیه و بنی عباس و نیز سرکردگان داعش و طالبان در عصر حاضر هر یک امیرالمؤمنین خوانده شدند.
یکی از مسائل و موضوعات مهم در طول تاریخ، مدعیان دروغین مهدویت بوده اند که علمای اسلام با همین روایات و احادیث توانستند مقابله مؤثری در برابر آنها داشته باشند.