پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از روایاتی که فرقه احمد اسماعیل بصری، مویدی برای اثبات امامت مهدیین می آورند این روایت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است که می فرماید: «یَا سَلْمَانُ، مَهْدِیُّ أُمَّتِی الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً مِنْ وُلْدِ هَذَا. إِمَامُ بْنُ إِمَامٍ، عَالِمُ بْنُ عَالِمٍ، وَصِیُّ بْنُ وَصِیٍّ، أَبُوهُ الَّذِی یَلِیهِ إِمَامٌ وَصِیٌّ عَالِمٌ.[1] اى سلمان، مهدى امت که زمین را از عدل و داد پر مى‏ کند همان طور که از ظلم و جور پر شده باشد، از فرزندان این است. امام پسر امام، عالم پسر عالم، وصى پسر وصى است. پدرش که پس از اوست، امام و وصى و عالم است‏.» آن ها به قرینه جمله «ابوه الذی یلیه» ترجمه می کنند که «پدرش که پس از اوست» و بعد چون این معنا هم نفعی به حالشان ندارد، می گویند پدرش که بعد از او ظهور می کند؛ یعنی «یلی» را «ظهور کردن» معنا می کنند!

اما اشتباه مهمشان این است که گویا نمی دانند که «یلی» در روایات در مورد امامان، به معنای «به امامت رسیدن» و همچنین متصدی غسل و کفن امام پیشین شدن است، (چرا که غسل امام را امام بعدی انجام می دهد). به عبارتی « پس از اوست » یعنی امام و وصی بعد از اوست و نه به معنای ظهور کردن، بنابراین استدلال انصار به این حدیث کاملا اشتباه (بلکه بخوانید فریب) است.

برای فهم روایت باید معنای «یلیه» را متوجه شد و برای این کار به روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) رجوع می کنیم:

حدیث اول: حدیث بسیار جالب و قابل توجهی است چرا که طبق آن رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آن هم در هنگام وفاتشان «لمّا حضر رسول الله الوفاة» [مانند تمامی عمر بابرکتشان] باز هم فقط به دوازده امام اشاره می فرمایند و در ضمن به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می فرمایند که : لا «یلی» غسلی غیرک.. کسی عهده دار غسل من نمی شود غیر از شما.[2]

حدیث دوم: که در ضمن آن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: «وَ بَعْدَ عَلِیٍّ «یَلِی»‏ الْحَسَنُ وَ سَیُنْکَثُ عَلَیْهِ ثُمَّ «یَلِی»‏ الْحُسَیْنُ فَیُقْتَلُ.[3] بعد از من حسن (علیه‌السلام) «عهده دار امامت» می شود ولی بیعت با او را می شکنند و بعد از او حسین (علیه‌السلام) «عهده دار امامت» می شود و ایشان نیز کشته می شود... .»

حال با توجه به مطالب بالا جمله «ابوه الذی یلیه» چه معنایی دارد؟ معمولاً دو معنا برای این جمله بیان می کنند:

معنای اول: این که منظور از ابوه، امام حسین (علیه‌السلام) است و «الذی یلیه» هم اشاره ای بسیار زیبا به این دارد که امام حسین (علیه‌السلام) متصدی غسل و دفن حضرت صاحب الامر (عجّل‌الله‌فرجه) هستند و بعد از ایشان [که خداوند عمرشان را طولانی بگرداند و زمین را به وجودشان زینت دهد] وصی و امام هستند و یعنی تأکیدی دوباره بر اینکه رجعت امام حسین(علیه‌السلام) دقیقا بعد از امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) صورت می گیرد.

این برداشت توجیه نیز دارد و آن هم سیاق حدیث هست؛ حدیث می فرماید: «سپس پیامبر (صلى‌اللَّه‌علیه‌وآله) دست مبارک را بر امام حسین (علیه‌السلام) زد و فرمود: اى سلمان، مهدى امت ... از «فرزندان این» است.... «پدرش» که پس از اوست امام و وصى و عالم است‏.»

یعنی ابتدا می فرماید که امام زمان(عجل‌الله‌فرجه)، از فرزندان امام حسین (علیه‌السلام) است و در انتها فرموده است: ابوه الذی یلیه... بنابراین این برداشت، که منظور از «ابوه» امام حسین (علیه‌السلام) باشد، بعید نیست و اگر چنین معنایی را اثبات و قبول کنیم، به صراحت رجعت ایشان در زمان امام زمان (علیه‌السلام) را پذیرفته ایم.

معنای دوم: این که بگوییم چون کلام درتوصیف امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) است بنابراین می توانیم جمله «الذی یلیه» را در مورد امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) بدانیم یعنی بگوییم: منظور از «ابوه» پدر امام زمان، حضرت امام حسن عسکری (علیه‌السلام) است.

و «الذی یلیه»: یعنی خود امام زمان (علیه‌السلام) که پس از ایشان می آید و به امامت می رسند. (یعنی ضمیر مستتر و فاعل فعل «یلیه» را خود امام زمان بدانیم، نه پدر امام زمان(علیهماالسلام) و ضمیر «هاء» در «یلیه» را در مورد ابوه) یعنی طبق این نظر، «ابوه الذی یلیه امام وصی»: این طور معنا می شود: پدرش [امام عسکری](علیه‌السلام) که مهدی حجت بن الحسن(عجل‌الله‌فرجه) پس از ایشان می آید، امام است و وصی است.

این معنا اشاره به این مطلب دارد که تقریبا در روایات زیاد دیگری هم اشاره شده است که امامت، از اولاد امام حسین(علیه‌السلام) است، یکی پس از دیگری و امام بعدی، فرزند (بلافصل) امام قبلی است. این برداشت هم بعید نیست و اشکالی هم ندارد و (برخلاف برداشت انصار) مخالف متن حدیث هم نیست و افضل بودن امام عسکری (علیه‌السلام) را هم بر امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) توضیح دادیم.[4]

پی نوشت:
[1]. کتاب سلیم، سلیم بن قیس هلالی، ص 430.
[2]. کفایة الاثر: ج1، ص124.
[3]. غیبت نعمانی، ص143.
[4]. مقاله سید مهدی حجازی.