پایگاه جامع، فرق، ادیان و مذاهب_ در سال سوم هجرت و در شب نیمه ماه رمضان، خانه امیرالمؤمنین و فاطمه (علیهماالسلام) میزبان قدوم مولود مبارکی شد که شادی را با خود به خانه وحی آورد. در این شب فرخنده، سبط اکبر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) چشم به جهان گشود و شهر مدینه را غرق نور کرد. مولود سعيدى كه صورت و سيرتش آيينه تمام‏ نماى سيماى نبوى و علوى ‏بود و امتيازات فاطمى نيز در اندامش درخشش داشت.

شرافت نسب
حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) اولین مولودی است که از نظر شرافت نسب، کسی به پای او نمی رسد؛ زیرا پدرش علی مرتضی (علیه‌السلام)، دومین شخصیت برجسته جهان اسلام و مادرش فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، نخستین بانوی نمونه اسلام و جد بزرگوارش، آخرین پیام آور خدای یکتا بودند و جده فداکارش اولین بانوی مسلمان، حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها)، بود. بانویی که تا پایان عمر، یار و غمخوار روزهای غریبی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود.

مقام و منزلت
حضرت امام حسن (علیه‌السلام) یکی از پنج تن آل عبا و از جمله کسانى است که آیه تطهیرو آیه مباهله درباره آنها نازل شده است و از جمله کسانی است که حدیث کساء، درباره ایشان نازل شد.[1]

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در سخنان زیادی، علاقه خویش را به فرزندشان امام حسن (علیه‌السلام) بیان کرده و از دیگران نیز خواستند تا او را دوست بدارند. تعبیرهایی نظیر: «اَللّهُمَّ إِنِّی قَدْ أَحْبَبْتُهُ فَأُحِبُّهُ وَ أُحِبُّ مَنْ یُحِبُّهُ.[2] خدایا! من به او عشق می‌ورزم، پس او را و هر کسی که او را دوست دارد، دوست دارم.»

کردار و رفتار
امام مجتبی (علیه‌السلام) در کردار و رفتار نمونه روزگار بود. تاریخ نویسان مهمترین برجستگی های اخلاقی آن حضرت را با عنوان «بخشنده‌ ترین، باسخاوت‌ ترین، حلیم‌ ترین، زاهدترین، راستگوترین، پارساترین، عابدترین، گرامی‌ ترین، پرگذشت‌ ترین و دارای گشاده‌ ترین سینه در میان مردم» ثبت و ضبط کرده‌ اند.

شیخ صدوق در کتاب امالی از امام صادق (علیه‌السلام) و آن حضرت از پدرانش چنین نقل می کند: «امام حسن (علیه‌السلام) در میان مردم زمان خود، عابدترین، پارساترین و گرامی‌ترین افراد بود. چون قصد حج می‌ کرد، پیاده می‌رفت و گاهی پای خود را برهنه می‌ کرد. هیچگاه دست به کاری نمی‌ زد، مگر اینکه خدا را یاد می‌کرد.[3] و وقتی به درب مسجد می‌رسید، سر به سوی آسمان بلند می‌کرد و عرضه می‌داشت: «... إِلَهِي ضَيْفُكَ بِبَابِكَ يَا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاكَ اَلْمُسِيءُ فَتَجَاوَزْ عَنْ قَبِيحِ مَا عِنْدِي بِجَمِيلِ مَا عِنْدَكَ يَا كَرِيمُ.[4] ... خدایا! میهمانت درب خانه‌ات ایستاده، ای احسان کننده! بنده گنهکار به سوی تو آمد؛ به خوبی آنچه نزد توست، از بدی آنچه نزد من است، درگذر.»

شخصیتی که حتی دشمنانش زبان به مدح و ستایش او گشوده اند. در برخی منابع اهل سنت آمده است مروان بن حکم که با ایشان دشمنی می ورزید و مانع از دفن حضرت کنار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شد، در تشییع جنازه امام حسن (علیه‌السلام) شرکت کرد و زیر تابوت را گرفت. وقتی به او اعتراض شد که تو حسن بن علی (علیه‌السلام) را در زمان حیاتش می‌آزردی، گفت من کسی را می‌آزردم که بردباریش همسنگ کوه‌ها بود.[5]

واصل بن عطا می‌گوید: «كَانَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ عَلَيْهِ سِيمَاءُ الْأَنْبِيَاءِ وَ بَهَاءُ الْمُلُوكِ [6] حسن بن علی (علیه‌السلام) چهره‌اش چهره انبیاء؛ و عظمت و ابهتش، ابهت ملوک و شاهان بود.»

سخاوت و کرامت و انفاق در راه خدا
بذل و بخشش در راه خدا، یکی دیگر از ویژگی های اخلاقی امام حسن (علیه‌السلام) است که زبانزد خاص و عام بوده است. امام حسن مجتبى (علیه‌السلام) به كريم اهل‏ بيت (عليهم‌السلام) معروف است و در طول عمر خود چند بار تمام اموالش را ميان خود و نيازمندان تقسیم کرد.

كريم هنگامى كه آثار و نشانه‏ هاى نياز را در شخصى مشاهده مى ‏كند، فرصت سؤال و تقاضاى كمك نمى‏ دهد و قبل از آنكه نيازمند، تقاضاى كمك كند نياز او را برطرف مى‌ ‏سازد؛ این تعریفی است که خود امام حسن (علیه‌السلام) در پاسخ سؤال كسى كه از معناى كريم پرسيده بود، فرمودند: «الْابْتِداءُ بِالْعَطِيَّةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ [7] كسى كه قبل از تقاضا، كمك مى ‏‌كند.»

پی‌نوشت:
[1]. پيام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم‏، ج9، ص140.
[2]. المستدرك على الصحيحين، أبوعبدالله حاكم نيشابوری، محمد بن عبدالله، دار المعرفه، بيروت، 1342 هـ ق، ج3، ص173.
[3]. شيخ عباس قمى، منتهى ‏الامال، ص307.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج43، ص339.
[5]. بلاذری، انساب الاشراف، 1417ق، ج3، ص67. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
ابن سعد، الطبقات الکبری، 1418ق، ج10، ص354.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار (طبع بيروت)، ج‏43، ص 338.
[7]. فيض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى‏، الوافی، كتابخانه امام أميرالمؤمنين على(ع)، اصفهان‏، 1406 هـ ق، چاپ اول‏، ج‏26، ص242.