پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که از جانب مفتی‌های وهابی مطرح می‌شود، حضور شمر در جنگ صفین و مجروح شدن او به دست یاران معاویه است. آنان با استناد به کتاب مستدرکات علم رجال، قصد دارند شمر را از یاران امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) معرفی کنند. آنان از آیت الله شیخ علی نمازی شاهرودی نقل می‌کنند که در کتاب خود می‌نویسد: «شمر زنا زاده است. او در جنگ صفین در لشکر امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) حضور داشته است.»[1] سپس اینگونه شبهه می‌کنند که امام حسین (علیه‌السلام) در روز عاشورا به دست اصحاب پدر بزرگوارشان یعنی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) به شهادت رسیده‌اند و شمر بن ذی‌الجوشن از یاران و شیعیان حضرت بوده و حتی در جنگ صفین نیز مجروح شده است.

اما در جواب آنان چند نکته بیان می‌شود:
نکته اول؛
درست است که شمر در صفین حضور داشت و حتی در جنگ نیز مجروح شده است؛ اما به چهار دلیل، برای حضور او در لشکر امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) فضیلتی محرز نمی‌شود.

دلیل اول:
هیچ کسی نمی‌تواند ادعا کند که نیت قلبی شمر از حضور در لشکر امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) دفاع از حق خلافت ایشان در مقابل معاویه بود. تاریخ شهادت می‌دهد افراد زیادی در جنگ صفین بودند که ابتدا در رکاب حضرت جنگیدند؛ اما در میانه‌ی جنگ، با دیدن قرآن بر سر نیزه‌ها جزء خوارج شدند.
دلیل دوم:
با فرض نیت خداپسندانه شمر و حضور در جمع یاران امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) اما در انتها او از دین برگشت و کفر خود را با حضور در لشکر یزید به اثبات رساند. نمونه‌های فراوانی از این قبیل افراد که همانند شمر بوده‌اند، در تاریخ ذکر شده است. قرآن کریم در مورد آنان می‌فرماید: «یاأَیهَا الرَّسُولُ لَا یحْزُنْكَ الَّذِینَ یسَارِعُونَ فِی الْكُفْرِ مِنَ الَّذِینَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ [مائده/41] ای پیامبر! غمگین مباش از آنان که به زبان اظهار ایمان کنند و به دل ایمان ندارند و به راه کفر شتابند.» اعتقاد قلبی علمای شیعه این است که هیچگاه شمر، به خاطر خدا در لشکر امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) حضور پیدا نکرده و او لحظه‌ای از اصحاب امیرالمؤمنین نبوده است.
دلیل سوم:
اسناد معتبری وجود دارد که شمر بن ذی الجوشن در زمان حیات طیبه‌ی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) از لشکر حضرت جدا شد و به معاویه پیوست. مرحوم شیخ مفید در کتاب خود با ذکر واقعه حضور طرماح در شام و رساندن جواب نامه امیرالمؤمنین، به حضور شمر بن ذی الجوشن نزد معاویه اشاره می‌کند.[2]
بر اساس این سند مشخص می‌شود، شمر بعد از صفین به معاویه ملحق شده و شاید بتوان گفت، او از ابتدا جزء یاران معاویه بوده و با اهداف و غرض‌های خاص شخصی و یا اعتقادی خودش، بدون توجه به اهداف سیاسی و مبانی فکری امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در لشکر حضرت، حضور داشته و به دلیل آنکه به اهداف خود نرسیده، چهره‌ی واقعی‌ خود را نمایان کرده و به شام گریخته است.
دلیل چهارم؛
شمر بن ذی‌الجوشن قبل از واقعه‌ی عاشورا، در شهادت اصحاب امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) نقش ویژه‌ای ایفا کرده است. او یکی از افرادی است که به دروغ علیه جناب حجر بن عدی شهادت داد و سبب شهادت آن صحابی جلیل‌القدر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) شد. طبری مورخ مشهور اهل سنت، این اتفاق را در کتاب خود ثبت کرده است.[3]

نکته دوم؛
شمر بن ذی‌الجوشن به همه‎ی انسان‌ها نشان داد، حتی اگر کسی در دفاع از حق مجروح هم شده باشد، تبعیت از هوای نفس و هم‌نشینی با کافران و منافقان، عاقبتش به کفر و نهایتاً آتش جهنم ختم می‌شود. قرآن در این باره می‎فرماید: «وَاتْلُ عَلَیهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَینَاهُ آیاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّیطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِینَ [أعراف/175] خبر آن مرد [بلعم باعورا] را بر ایشان بخوان كه آیات خویش را به او عطا كرده بودیم و او از آن علم عارى گشت و شیطان در پى او افتاد و در زمره گمراهان درآمد.»

نکته سوم؛
مفتی‌های وهابی معتقدند شیعیان، امام حسین (علیه‌السلام) را به شهادت رساندند. دو سؤال در این زمینه مطرح می‌شود. اول آنکه؛ آیا قاتلان سیدالشهداء (علیه‌السلام) با دستان باز نماز می‌خواندند یا در نماز تکتف داشتند؟ و دوم آنکه؛ تعداد لشکر کوفیان در روز عاشورا بیش از ده هزار نفر گزارش شده است که ما در نقل، کمترین تعداد را بیان می‌کنیم. با این ادعای وهابی‌ها نتیجه‌گیری می‌شود، در آن روزگار شیعیان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) جمعیت زیادی داشته‌اند. این در حالی است که وهابیون شیعه را، ساخته و پرداخته پادشاهان دولت صفویه می‌دانند.

پی‌نوشت:
[1]. علی نمازی، مستدرکات، ج4، ص220؛ «شمر بن ذی الجوشن: تولّد من الزنا. و كان یوم صفّین فی جیش أمیر المؤمنین علیه السلام.»
[2]. شیخ مفید، الاختصاص، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، ایران - قم 1413هـ، ص139؛ «حَتَّى نَزَلَ مَدِینَةَ دِمَشْقَ ... وَ شِمْرَ بْنَ ذِی الْجَوْشَنِ»
«حفظ عزت و اقتدار در نمایندگی از طرف امیرالمؤمنین»
[3]. طبری، تاریخ طبری، دار التراث – بیروت، چاپ دوم، 1387هـ، ج۵، ص269 و270

محمدجواد مهریار