متن مقاله
در این‌که آیا سلفیه غیر از وهابیت است، یا سلفیه همان وهابیت است، اختلافاتی بین محققین وجود دارد. برخی مثل حسن سقاف، سلفیه را همان وهابیت می‌دانند و فرقی بین این دو قائل نیستند. او می‌گوید: «حقیقت آن است که فرقی بین سلفیه و وهابیت وجود ندارد. زیرا این دو، دو روی یک سکه هستند و از نظر اعتقادی، هیچ تفاوتی بین سلفیه و وهابیت وجود ندارد. آنان در جزیره العرب به نام وهابی حنبلی شناخته می‌شوند و در دیگر کشورها به نام سلفی مشهور هستند.»[1] اما در این میان، برخی دیگر از محققین بر این باورند که بین وهابیت و سلفیت، عموم و خصوص مطلق حاکم است. یعنی هر وهابی، سلفی است، ولی هر سلفی، وهابی نیست؛ زیرا سلفیت دارای انشعابات مختلفی است. جریان‌های اخوان المسلمین، وهابیت، سلفیه جهادی، سلفیه زیدی از انشعابات سلفیت محسوب می‌شوند. برخی دیوبندیه را نیز از اقسام سلفیه بر می‌شمرند.
حجت‌الاسلام سید مهدی علیزاده موسوی، مولف کتاب‌هایی همانند سلفی‌گری و تبارشناسی وهابیت، نیز در تفاوت سلفیّت با وهابیت می‌گوید: «بین سلفیت و وهابیت، رابطه عام و خاص مطلق است. به این معنا، که سلفی‌گری مفهومی عام است، که مهم‌ترین مصداق آن وهابیت است، اما در کنار آن هم مکتب دیوبندی و اخوان المسلمین (گرایش تند آن) وجود دارد.»[2]
در جمع بین این دو نظریه می‌توان گفت: به اعتبار این‌که همه انشعابات سلفی یک اصول مشترک دارند و پرچم‌داری آن را وهابیت برعهده دارد، می‌توان همه این جریان‌ها را وهابی نامید، ولی اگر به صورت دقیق علمی بخواهیم قضاوت کنیم، باید همه این جریان‌ها را از یکدیگر جدا کنیم؛ زیرا هر کدام از این جریان‌ها با یکدیگر اختلافاتی دارند، که با وجود این اختلافات نمی‌توان همه این اقسام را وهابی نامید.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]. سقاف، حسن بن علی، السلفیه الوهابیه افکارها الاساسیه و جذورها التاریخیه، دارالامام الرواس، بیروت، ص19.برای دیدن تصویر کلیک کنید.
[2]. پایگاه پژوهشی تخصصی وهابیت شناسی، «جریان شناسی سلفیان و وهابیت و نقش آنان در جهان اسلام (مصاحبه)»، تاریخ انتشار: 139/9/2.