توهین برخی از علمای اهل سنت به عایشه
خلاصه مقاله
برخی از علمای اهل سنت که در نقل مطالب تاریخی دقت لازم را به‌کار نمی‌برند، نقلشان ممکن است منجر به اهانت به بزرگان گردد، مثلاً ابن عاشور و موسی شاهین لاشین، از علمای معاصر تونس و مصر آورده‌اند: عایشه هر وقت مى‌خواست شخصى وارد حریم او شود، به او شير مى‌داد، و باقی همسران پیامبر در این رأی با او موافق نبودند؛ این دو عالم اهل سنت که دقت لازم را در نقل به‌کار نبرده‌اند، باید بدانند که رضاع کبیر به هر صورتی که انجام شود، توسط عایشه که فرزند نداشته و شیری ندارد، نمی‌تواند صورت پذیرد. پس این نسبت به عایشه، نسبت درست و دقیقی نیست. بلکه آن‌چه توسط علمای زیادی نقل شده، چیز دیگری است؛ از شافعی، ماوردی، ابن قدامه، عینی و ابن قیم و دیگران نقل شده است که «به دخترانِ خواهران و برادرانش امر می‌کرد، کسی را که دوست دارد آنان، او را ببینند، یا بر او وارد شوند، شیر دهند، اگرچه بزرگ باشند.»
متن مقاله
برخی از علمای اهل سنت که در نقل مطالب تاریخی دقت لازم را به‌کار نمی‌برند، باعث می‌شود نقل آنان منجر به اهانت به بزرگان گردد، مثلاً ابن عاشور یکی از علمای مالکی معاصر تونس در کتاب «التحریر و التنویر» آورده است: عایشه هر وقت مى‌خواست شخصى وارد حریم او شود، به او شير مى‌داد، و آن را از اذن پیامبر اکرم به سهله برداشت کرده بود، و باقی همسران پیامبر در این رأی با او موافق نبودند.[1]
موسی شاهین لاشین، عالم معاصر مصری، نیز در شرحش بر صحیح مسلم، «فتح المنعم» آورده است: عایشه اعتقاد داشت که رضاع کبیر باعث محرمیت می‌شود و به یک نوجوان (که هنوز بالغ نشده بود) شیر داد و آن نوجوان بر او وارد می‌شد و سایر همسران پیامبر اکرم این حکم را قبول نداشتند.[2]
این دو عالم اهل سنت که دقت نداشته که رضاع کبیر به هر صورتی که انجام شود (چه مباشرتاً صورت گیرد، و چه شیر دوشیده شود و غیر مباشر فرد بزرگسال شیر را بنوشد)، توسط عایشه که فرزندی نداشته و بنابراین شیری ندارد که رضاع توسط او صورت گیرد. پس این نسبت به عایشه، نسبت درست و دقیقی نیست.
بلکه آن‌چه که در کتاب‌های زیادی نقل شده چیز دیگری است:
در کتاب «الام» شافعی آمده است: عایشه مردی را خدمت خواهرش ام‌کلثوم فرستاد، پس از اینکه خواهرش سه مرتبه به او شیر داد، مریض شد و بیشتر از سه مرتبه به او شیر نداد، پس آن فرد نتوانست (به عنوان مَحرم) بر عایشه داخل شود، چون ام‌کلثوم، 10 مرتبه شیر دادن که برای محرمیت لازم است، تکمیل نکرد.[3]
ماوردی شافعی پس از نقل روایت سهله از شافعی می‌گوید: به سبب این روایت، عایشه کسانی را که از مردان دوست می‌داشت بر او وارد شوند، این حکم را در آن‌ها اجرا می‌کرد، ولی باقی همسران پیامبر چنین چیزی را نمی‌پذیرفتند و آن را رخصتی برای «سالم» می‌دانستند. وی می‌گوید: عایشه هنگامی‌که دوست می‌داشت مردی بر او وارد شود (ملاقات کند)، به خواهرش ام‌کلثوم یا غیر او به دختران برادران و دختران خواهرانش دستور می‌داد که 5 دفعه به او شیر دهند تا به عایشه محرم شود، ...[4]
کاشانی حنفی نیز بعد از ذکر روایت سهله و سالم می‌گوید: سالم فردی بزرگ بود، پس دلالت می‌کند که محرمیت با شیر دادن، هم در حال کوچکی مؤثر است، هم در حال بزرگی، و عمل عایشه به این حدیث بعد از رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که از او روایت شده هنگامی‌که اراده می‌کرد فردی از مردان بر او وارد شود، به خواهرش ام‌کلثوم و دختران برادرش عبدالرحمان امر می‌کرد که به آن فرد شیر دهند، پس این عمل او دلیل بر نسخ نشدن این حکم است.[5]
ابن قدامه مقدسی حنبلی،[6] عینی حنفی[7] و ابن قیم[8] و دیگران نیز در کتاب‌هایشان این عمل عایشه که به دخترانِ خواهران و برادرانش امر می‌کرد، کسی را که دوست دارد آنان، او را ببینند، یا بر او وارد شوند، شیر دهند، اگرچه بزرگ باشند، را نقل کرده‌اند.
پی‌نوشت:
[1]. «وَكَانَتْ عَائِشَةُ أُمُّ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا أَرَادَتْ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا أَحَدٌ الْحِجَابَ أَرْضَعَتْهُ، تَأَوَّلَتْ ذَلِكَ مِنْ إِذْنِ النَّبِيءِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِسَهْلَةَ زَوْجِ أَبِي حُذَيْفَةَ، وَهُوَ رَأْيٌ لَمْ يُوَافِقْهَا عَلَيْهِ أُمَّهَاتُ الْمُؤْمِنِينَ، وَأَبَيْنَ أَنْ يَدْخُلَ أَحَدٌ عَلَيْهِنَّ بِذَلِكَ، وَقَالَ بِهِ اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ، بِإِعْمَالِ رَضَاعِ الْكَبِيرِ. وَقَدْ رَجَعَ عَنْهُ أَبُو مُوسَى الْأَشْعَرِيُّ بَعْدَ أَنْ أَفْتَى بِهِ.» التحرير والتنوير، ابن عاشور، ج4، ص297. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. «وَكَانَتْ عَائِشَةُ رضی الله عنها تری ان ارضاع الکبیر یحرمه، وأَرْضَعَتْ غلاماً فعلاً، وکان یدخل علیها، وانکر بقیه امهات المؤمنین ذَلِكَ ...» فتح المنعم شرح صحیح مسلم، موسی شاهین لاشین، ج5، ص622. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. (قَالَ الشَّافِعِيُّ): أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ نَافِعٍ أَنَّ سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ أَخْبَرَهُ أَنَّ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - أَرْسَلَتْ بِهِ وَهُوَ يُرْضَعُ إلَى أُخْتِهَا أُمِّ كُلْثُومٍ فَأَرْضَعَتْهُ ثَلَاثَ رَضَعَاتٍ ثُمَّ مَرِضَتْ فَلَمْ تُرْضِعْهُ غَيْرَ ثَلَاثِ رَضَعَاتٍ فَلَمْ يَكُنْ يَدْخُلْ عَلَى عَائِشَةَ مِنْ أَجْلِ أَنَّ أُمَّ كُلْثُومٍ لَمْ تُكْمِلْ لَهُ عَشْرَ رَضَعَاتٍ. الأم، ج7، ص236. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. «فأخذت بذلك عائشة رضي الله عنها فيمن أحبت أن يدخل عليها من الرجال وأبى سائر أزواج النبي - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ - أن يدخل عليهن بتلك الرضاعة أحد من الناس وقلن ما نرى الذي أمر به - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ - إلا رخصة في سالم وحده.
... وَكَانَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهَا إِذَا أَحَبَّتْ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا مِنَ الرِّجَالِ أَحَدٌ أَمَرَتْ أُخْتَهَا أُمَّ كُلْثُومٍ أَوْ غَيْرَهَا مِنْ بَنَاتِ إِخْوَتِهَا وَبَنَاتِ أَخَوَاتِهَا أَنْ تُرْضِعَهُ خَمْسَ رَضَعَاتٍ يَصِيرُ بِهِنَّ مُحَرَّمًا، وَخَالَفَتْهَا أُمُّ سَلَمَةَ، وَسَائِرُ أَزْوَاجِ النبي - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ - فِي ذَلِكَ قُلْنَ مَا نَرَى رَضَاعَ الْكَبِيرِ إِلَّا رُخْصَةً فِي سَالِمٍ وَحْدَهُ.» الحاوی الکبیر، ماوردی، ج11، ص367. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. وَكَانَ سَالِمًا كَبِيرًا فَدَلَّ أَنَّ الرَّضَاعَ فِي حَالِ الصِّغَرِ وَالْكِبَرِ مُحَرِّمٌ وَقَدْ عَمِلَتْ عَائِشَةُ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا - بِهَذَا الْحَدِيثِ بَعْدَ وَفَاةِ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - حَتَّى رُوِيَ عَنْهَا أَنَّهَا كَانَتْ إذَا أَرَادَتْ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا أَحَدٌ مِنْ الرِّجَالِ أَمَرَتْ أُخْتَهَا أُمَّ كُلْثُومِ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا - وَبَنَاتِ أَخِيهَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ - أَنْ يُرْضِعْنَهُ فَدَلَّ عَمَلُهَا بِالْحَدِيثِ بَعْدَ مَوْتِ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - عَلَى أَنَّهُ غَيْرُ مَنْسُوخٍ.» بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، کاشانی، ج4، ص5. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. «فبذلك كانت عائشة تأخذ تأمر بنات أخواتها وبنات إخوتها يرضعن من أحبت عائشة أن يراها ويدخل عليها وإن كان كبيراً، وأبت ذلك أم سلمة وسائر أزواج رسول الله صلى الله عليه وسلم أن يدخل عليهن بتلك الرضاعة أحد من الناس حتى يرضع في المهد.» الشرح الكبير على متن المقنع (در حاشیه کتاب المغنی)، شمس الدین ابن قدامه، ج9، ص198. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
«فَبِذَلِكَ كَانَتْ عَائِشَةُ تَأْخُذُ، تَأْمُرُ بَنَاتِ أَخَوَاتِهَا، وَبَنَاتِ إخْوَتِهَا يُرْضِعْنَ مَنْ أَحَبَّتْ عَائِشَةُ أَنْ يَرَاهَا، وَيَدْخُلَ عَلَيْهَا، وَإِنْ كَانَ كَبِيرًا خَمْسَ رَضَعَاتٍ، وَأَبَتْ ذَلِكَ أُمُّ سَلَمَةَ، وَسَائِرُ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهِنَّ بِتِلْكَ الرَّضَاعَةِ أَحَدٌ مِنْ النَّاسِ، حَتَّى يَرْضَعَ فِي الْمَهْدِ، وَقُلْنَ لِعَائِشَةَ: وَاَللَّهِ مَا نَدْرِي، لَعَلَّهَا رُخْصَةٌ مِنْ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - لِسَالِمٍ دُونَ النَّاسِ.» المغني، موفق الدین ابن قدامه، ج9، ص202. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. «قَالَه البُخَارِيّ وَلم يذكرهُ وَهُوَ، وَرَوَاهُ أَبُو دَاوُد من حَدِيث الزُّهْرِيّ عَن عُرْوَة عَن عَائِشَة وَأم سَلمَة، وَقَالَ الْحميدِي فِي الْجمع: أخرجه البرقاني فِي كِتَابه بِطُولِهِ من حَدِيث أبي الْيَمَان بِسَنَدِهِ بِزِيَادَة: فَكيف ترى يَا رَسُول الله؟ فَقَالَ: أرضعيه، فأرضعته خمس رَضعَات، فَكَانَ بِمَنْزِلَة وَلَدهَا من الرضَاعَة، فبذلك كَانَت عَائِشَة، رَضِي الله تَعَالَى عَنْهَا، تَأمر بَنَات أَخِيهَا وَأُخْتهَا أَن يرضعن من أحبت عَائِشَة أَن يَرَاهَا وَيدخل عَلَيْهَا وَإِن كَانَ كَبِيرا خمس رَضعَات فَيدْخل عَلَيْهَا، وأبت أم سَلمَة وَسَائِر أَزوَاج النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم أَن يُدخلن عَلَيْهِنَّ بِتِلْكَ الرضَاعَة أحدا من النَّاس.» عمدةالقاری، عینی، ج20، ص84. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[8]. «قَالَ عروة: فَأَخَذَتْ بِذَلِكَ عائشة أم المؤمنين رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا فِيمَنْ كَانَتْ تُحِبُّ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا مِنَ الرِّجَالِ، فَكَانَتْ تَأْمُرُ أُخْتَهَا أم كلثوم، وَبَنَاتِ أَخِيهَا يُرْضِعْنَ مَنْ أَحَبَّتْ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا مِنَ الرِّجَالِ.» زاد المعاد فی هدی خير العباد، ابن قيم، ج5، ص514.
افزودن نظر جدید