مطلب تفصیلی

برخی از پیروان و سرسپردگان فرقه اهل حق و دیگران، تصور کرده‌اند یا ممکن است تصور کنند که رجعت که یکی از اندیشه‌های ناب شیعه اثناعشری است نیز نوعی از "دونادون" است. درحالی‌که بین دونادون یا تناسخ و رجعت تفاوت‌های فراوانی وجود دارد. "رجعت" به معنای بازگشت است[1] و منظور از آن در اندیشه شیعی این است که در دوران ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف) عده‌ای از مردگان که دو دسته پاک‌ترین پاکان و شقی‌ترین اشقیاء، هستند زنده می‌شوند و به دنیا بازمی‌گردند.[۲]
اما پیروان و سرسپردگان فرقه اهل حق و هرآن که دچار این توهم شده است که رجعت نوعی تناسخ است، باید بدانند علیرغم اینکه ممکن است بین رجعت و دونادون، شباهت در بازگشت روح و نفس به بدن مادی وجود داشته باشد[3] اما تفاوت‌های فراوانی بین این دو اندیشه است که نمی‌توان آن دو را یکی دانست.

ازجمله تفاوت‌های رجعت و دونادون موارد ذیل است: 1-رجعت نوعی معاد جسمانی است که قبل از قیامت واقع‌شده و مؤید قیامت است، اما تناسخ و دونادون مبتنی برانکار قیامت و یا کم‌رنگ جلوه دادن آن است. 2-رجعت یک‌بار صورت می‌گیرد، اما تناسخ و دونادون بنا بر سخن قائلین به آن، مکرر و طبق اندیشه اهل حق تا هزار و یک دون و جسم، روح در حال گردش است. 3-در رجعت، روح شخص به همان بدن قبلی‌اش تعلق می‌گیرد، اما در تناسخ و دونادون روح انسان به بدن انسان دیگر و یا حیوان و یا جمادی تعلق می‌گیرد. 4-رجعت زمانش محدود و مشخص است یعنی بعد از ظهور امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف) و قبل از قیامت اتفاق خواهد افتاد، درحالی‌که قائلین به تناسخ  و دونادون معتقدند که گردش روح از آغاز خلقت تا پایان جهان به‌صورت مکرر صورت می‌پذیرد. 5-رجعت به گروه خاصی از خوبان و بدان اختصاص دارد، درصورتی‌که قائلین به تناسخ  و دونادون  معتقدند همه انسان‌ها به‌صورت مکرر و تا هزار و یک دون، ارواحشان از جسمی به جسم دیگر در حال گردش است. 6-رجعت مسئله‌ای قرآنی، روایی و اسلامی است و ریشه در وحی الهی دارد، اما تناسخ و دونادون از فرهنگ قرآنی اسلامی بیگانه می‌باشد که هیچ دلیل علمی اعم از عقلی و نقلی، مؤید آن نیست. 7-در دونادون سخن از تولد دیگر است اما در رجعت سخن از تولد جدید نیست، بلکه سخن از زنده شدن است. 8-در تناسخ و دونادون روح و نفس تعلق‌گرفته به بدن به‌تدریج کامل می‌گردد، اما در رجعت بدن کامل دفعتاً حاصل می‌شود.[4]

پی‌نوشت:
[1] محمد بن مکرم (ابن منظور)، لسان العرب، ج 8، بیروت، دار صادر، لسان العرب، ۱۴۱۱ ق، ص 114
[2] مُحمّد بن مُحمّد بن نَعمان (شیخ مفید)، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، چاپ اول، قم، المؤتمر العامی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ ق،، صص 78-۷۷.
[3] خدابنده، عبدالله، شناخت فرقه اهل حق، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر، 1388، ص 140
[4] همان، ص 140