آیا وهابیت از اهل سنت هستند؟
واژه اهل سنت، عموماً به کسانی اطلاق می‌شود که در مقابل شیعه هستند، بنابراین سنی و اهل سنت به کسی گفته می‌شود که شیعه نباشد. اما اهل سنت به معنای خاصش کاربردهای دیگری دارد. یعنی این‌گونه نیست که همه پیروان مذاهب فقهی و عقیدتی، هم‌دیگر را اهل سنت بنامند. هیچ‌گاه اشاعره و ماتریدیه، سلفیه را اهل السنه و الجماعه نمی‌نامند و هیچ‌گاه سلفیه، اشاعره و ماتریدیه را اهل السنه و الجماعه نمی‌نامند.
بنابراین واژه اهل السنه والجماعه، مثل آچار فرانسه‌ای می‌ماند که هر کس با توجه به نیاز و فهم خودش از دین آن را به کار می‌برد. از این رو اگر به سراغ کتاب‌ها، سایت‌ها و سخنرانی‌های عالمان وهابی برویم، مشاهده خواهیم کرد که مدام لفظ اهل السنه و الجماعه را به کار می‌برند و مرادشان از این لفظ، فقط خودشان هستند و لاغیر؛ آن‌ها کتاب‌هایی تألیف کرده‌اند با عنوان عقاید اهل السنه و الجماعه، که در واقع عقاید سلفی است، نه عقاید اهل سنت.
بنابراین یک محقق نباید گول این لفظ را بخورد. زیرا لفظ اهل السنه و الجماعه در دوران حاضر، مثل آدمی چند شخصیتی می‌ماند که هر زمانی در یک قالب بروز و ظهور پیدا می‌کند.
اگر به سراغ کتاب‌های اشاعره برویم، مشاهده خواهیم کرد که آن‌ها هم خود را اهل السنه و الجماعه می‌نامند، به سراغ کتاب‌های ماتریدیه برویم، خواهیم دید که آن‌ها هم خود را اهل السنه و الجماعه می‌نامند؛ اما جالب‌تر از همه آن است که هر کدام از این مذاهب اعتقادی، مخالفین خودش را اهل سنت نمی‌دانند.
حسن فرحان مالکی در این باره می‌گوید: «اشاعره از قرن چهارم به بعد مصداق اصلی لقب اهل سنت محسوب شدند و هم اکنون نیز در خارج از عربستان یعنی در شام، مصر یا مغرب، کسی را سنی خالص می‌دانند که اشعری باشد. اما در داخل عربستان و نیز در برخی نوشته‌های حنابله در قرن هشتم، مانند تألیفات ابن تیمیه و ابن قیم، حنابله، مصداق اصلی اهل سنت محسوب می‌شوند و هم اکنون در داخل عربستان کسی را سنی خالص می‌دانند که حنبلی باشد. اکثریت اهل سنت یعنی اشاعره، خود را اهل سنت حقیقی و پیرو سلف صالح می‌دانند و حنابله را در کنار مشبهه و مجسمه قرار می‌دهند. در مقابل حنابله (سلفیه) خود را مصداق واقعی اهل‌سنت و پیرو سلف صالح دانسته و اشاعره را در کنار جهمیه و معطله قرار می‌دهند.»[1]
بنابراین لفظ اهل السنه و الجماعه که باید مایه وحدت مذاهب باشد، خود مایه تفرقه شده است. تا جایی که هر مذهب فکری خود را اهل سنت دانسته و دیگران را اهل بدعت می‌داند.
نویسنده: مجتبی محیطی
پی‌نوشت:
[1]. فرحان مالکی، حسن، نگاهی به غلو اندیشی و افراط گرایی علمای معاصر عربستان، موسسه فرهنگی هنری آفتاب خرد، تهران، 1396ش، ص57
افزودن نظر جدید