پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ با مروری بر زندگی پر تلاطم ابن‌تیمیه، در مورد شخصیت وی سه نکته را می‌توان بیان کرد:
یکی این‌که ابن‌تیمیه از یک‌سو مردم را به جهاد علیه تهاجم مغولان تشویق می‌کند و از سوی دیگر با سخنان و فتاوای نادرست و اختلاف‌برانگیز، جامعه اسلامی را دچار بحران، آشوب و درگیری می‌کند.
دومی این‌که او با تظاهر به زهد و پرهیزکاری، دل‌های بسیاری از اهل‌شام را شیفته خود کرده بود و حتی بعضی نیز مانند قاضی امام‌الدین قزوینی و جلال‌الدین قزوینی فریفته ابن‌تیمیه شدند.
سوم این‌که در یک جمع‌بندی می‌‍توان گفت: ابن‌تیمیه با مسلمین و غیر مسلمین درگیر بود. در میان مسلمین با فرق مختلف اهل‌سنت و شیعیان اصطکاک و درگیری شدیدی داشت.

بنابراین اکثر علمای اهل‌سنت با وی مخالفت کردند که در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- قاضی شیخ شرف‌الدین عبدالغنی بن یحیی حرّانی حنبلی
وی از نخستین کسانی است که با نظریات ابن تیمیّه به مخالفت پرداخته است.[1]
- صفی الدین هندی ارموی اشعری شافعی
وی در سال 705 هجری قمری در مجلسی که با حضور امیر تنکز و علمای اهل سنت در دارالسعاده بر پا شده بود، درباره کتاب «الحمویة الکبری» با ابن تیمیه به مناظره پرداخت. روش صفی الدین هندی به گونه‌ای بود که وقتی وارد بحث و بررسی یک مسأله‌ی علمی می‌شد، با حوصله‌ی تمام، همه‌ی جوانب آن مسأله را مورد کاوش قرار می‌داد، اما ابن تیمیه بر خلاف او، با شتاب از مسأله‌ای به مسأله‌ی دیگر می‌پرداخت و بدون این‌که آن را خوب تقریر و تثبیت کند، از آن می‌گذشت، از این‌رو صفی الدین هندی به او گفت: ای ابن تیمیه! تو مانند گنجشکی هستی که وقتی می‌خواهم آن را به دام بیندازم از این شاخه به آن شاخه می‌پرد.[2]
- صدرالدین بن مرحّل اشعری شافعی
وی نخستین کسی است که در ملأعام به مناظره با ابن تیمیّه پرداخت و با مناظرات مکرر، بطلان افکار ابن تیمیّه را به همگان ثابت کرد. از این‌رو مورد خشم شاگردان و پیروان متعصب ابن تیمیّه قرار گرفته و تهمت‌هایی به او وارد کردند.[3]
- قاضی القضاة کمال‌الدین بن زملکانی شافعی
وی ابتدا از مدافعین ابن تیمیّه بود ولی پس از شناخت دقیق از افکار باطل و انحرافی ابن تیمیّه، با نگارش کتاب «الدرة المضیئة فی الرد علی ابن تیمیّه» در مسأله فقهی «طلاق» و کتاب «العمل المقبول فی زیارة الرسول» در مسأله کلامی زیارت قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، به ردّ عقاید ابن تیمیّه پرداخته است.[4]
- شهاب‌الدین بن جهبل حلبی شافعی
او کتابی در رد عقاید و افکار ابن تیمیّه نوشت و در این کتاب، جهت داشتن خداوند را که یکی از شاخصه‌های فکری ابن تیمیّه بود، نفی کرد. وی انگیزه نگارش کتاب خود را اثبات جهت داشتن خداوند از جانب ابن تیمیّه و فریب دادن ناآگاهان توسط وی معرفی می‌کند. او در این کتاب به بیان عقیده اهل سنت و جماعت درباره نفی جسمانیت و جهت نداشتن خداوند پرداخته و اندیشه ابن تیمیّه در این زمینه را مخالف سلف و اهل سنت و جماعت معرفی کرده و می‌گوید: دوست داشتم عقیده اهل سنت و جماعت را بیان کنم تا فساد و بطلان گفته‌های ابن تیمیّه روشن شود، هر چند نیازی به ابطال گفته‌های ابن تیمیّه نیست، زیرا خود ابن تیمیّه همه ادعاهایش را نقض می‌کند و هر قاعده‌ای را که بنا نهاده، خودش آن قاعده را از بین برده است.[5]
حال با وجود چنین مخالفت‌هایی چگونه می‌توان به چنین شخصیتی واعتقادات او اعتماد و عمل کرد.

پی‌نوشت:

[1]. الدرر الکامنة فی أعیان المائة الثامنة، ابن حجر عسقلانی، ج 1، ص 147.
[2]. طبقات الشافعیة الکبری، سبکی شافعی، دار إحیاء الکتب العربیة، بیروت، ج 9، ص 163 _ 164.
[3]. همان، ص 253.
[4]. شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ابن عماد حنبلی، دارالفکر، بیروت، ج 6، ص 78 و 79.
[5]. طبقات الشافعیة الکبری، سبکی شافعی، دار إحیاء الکتب العربیة، بیروت، ج 9، ص 34 ـ 36.