پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از خیانت‌هایی که برخی عالمان متعصب اسلامی در حق مسلمین روا داشتند، ترویج اندیشه عدالت جمیع صحابه بود. آنان برای سرپوش گذاشتن بر جنایات برخی از صحابه و مشروعیت بخشیدن به کارهای ناشایست آنان و در نتیجه برحق جلوه دادن خود و جلوگیری از گرایش مسلمین به مذهب حق، یعنی مذهب اهل بیت گرامی اسلام، به این کار دست زدند.[1]
اندیشه عدالت صحابه در بین شیعیان هیچ جایگاهی نداشته و ندارد. اما جالب است بدانید که عده‌ای از علمای اهل‌تسنن نیز آن را اندیشه‌ای باطل می‌دانند. ابوحامد غزالی که یکی از عالمان سرشناس و معروف اهل‌تسنن است، این اندیشه را اندیشه‌ای موهوم می‌پندارد و در دو کتاب خود به نام سرالعالمین[2] و المستصفی[3] به انکار آن می‌پردازد. وی اشاره‌ای به بیعت خلیفه دوم در غدیر خم با علی (علیه السلام) و شکستن آن بیعت به علت قدرت‌طلبی و هوای نفس می‌کند.[4]
علاوه بر رد اندیشه عدالت صحابه توسط غزالی، ابن ابی‌الحدید و ابن متویه نیز با استدلالاتی مقام عصمت را منحصر در قرآن، پیامبر و اهل بیت او می‌‌دانند و دیگران را از این قاعده مستثنی می‌کنند.[5]
ذهبی در تاریخ الخلفاء، حذیفه را به‌عنوان صاحب سر النبی (صلی الله علیه و آله) معرفی می‌کند و می‌گوید: «حذیفه اسامی اصحاب منافق رسول خدا را می‌دانست.»[6] بنابراین ذهبی با قبول این روایت اعتقاد به عدالت جمیع صحابه نداشته است، و هم‌چنین احمد ابن حنبل نیز در مسند خود، روایتی از پیامبر نقل می‌کند که ایشان فرموده: «ان فی اصحابی منافقین.[7] به‌درستی‌که در میان اصحاب من منافقینی وجود دارند.»
در صحیح مسلم هم آمده است که رسول خدا فرمودند: «في أصحابي اثنا عشر منافقاً فيهم ثمانية لا يدخلون الجنة حتى يلج الجمل في سم الخياط.[8] در بین اصحاب من دوازده منافق وجود دارد، که هشت تا از آن‌ها وارد بهشت نمی‌شوند، مگر این‌که شتر از سوراخ سوزن رد شود.»
حال این سوال مطرح می‌شود که آیا با وجود هوای نفس و قدرت طلبی و نفاق در بین برخی از صحابه می‌توان نظریه عدالت صحابه را پذیرفت؟

پی‌نوشت:

[1]. درسنامه رجال مقارن، نجم الدین طبسی، موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، ص222
[2]. سرالعالمین، ابوحامد غزالی، دار الافاق العربیه، ص21
[3]. المستصفى، أبو حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي (المتوفى: ۵۰۵هـ)، ناشر: دار الكتب العلمية، چاپ اول ۱۴۱۳هـ - ۱۹۹۳م، ج1، 265.
[4]. مجموعة رسائل الإمام الغزالي. مکتبه التوفیقیه، قاهره، ص483.
موسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر، کد مطلب: ٤٩٥٥، تاریخ انتشار: ٠٩ مهر ١٣٩٤، «اعتراف غزالي به بيعت عمر بن خطاب با اميرمؤمنان (عليه السلام) در غدير خم و نقض پيمان توسط او به خاطر مال و رياست دنيا + تصاوير كتاب»
[5]. درسنامه رجال مقارن، نجم الدین طبسی، موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، ص225
[6]. ذهبی، تاریخ الاسلام، محقق تدمری، دارالکتب العلمیه، بیروت، ج2، ص494
[7]. مسند احمد، ج4، ص83 به نقل از درسنامه رجال مقارن، نجم الدین طبسی، موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، ص 226
[8]. صحیح مسلم، دارالفکر، بیروت، ج8، ص 122